TL;DR – Kluczowe wnioski (stan na 28.10.2025):

• IKE i IKZE to prywatne konta emerytalne (III filar) z ulgami podatkowymi, pozwalające gromadzić oszczędności inwestycyjne. Środki są w pełni własnością oszczędzającego i można je inwestować m.in. w akcje, obligacje i fundusze (analizy.pl).
• Roczne limity wpłat są ograniczone ustawowo i aktualizowane co roku. W 2025 r. wynoszą: IKE – 26 019 zł, IKZE – 10 407,60 zł (lub 15 611,40 zł dla osób prowadzących działalność gospodarczą) (analizy.pl). (Np. w 2024 r. było to odpowiednio 23 472 zł i 9 388,80 zł / 14 083,20 zł.
• Ulga podatkowa IKZE: Wpłaty odlicza się od dochodu/przychodu (PIT-36, 37, 36L lub 28 z załącznikiem PIT/O), co daje zwrot podatku zależny od stawki. Przykładowo pełna wpłata (IKZE 2025: 10 407,60 zł) to oszczędność do ~1 249 zł (przy 12%), ~3 330 zł (32%), ~1 977 zł (19% liniowy) . Podatnicy na ryczałcie też mogą odliczyć IKZE – pomniejsza ono przychód opodatkowany ryczałtem .
• Wypłaty z IKE i IKZE:
  Po spełnieniu warunków emerytalnych:
• IKE: ukończenie 60 lat (lub 55 lat z uprawnieniami emerytalnymi) oraz co najmniej 5 lat oszczędzania,
• IKZE: ukończenie 65 lat i minimum 5 lat wpłat,
  wypłata środków jest zwolniona z podatku Belki (IKE) lub objęta ryczałtem 10% od całej kwoty (IKZE). W przypadku wcześniejszej wypłaty:
• z IKE należy zapłacić 19% podatku od zysków kapitałowych,
• z IKZE – podatek dochodowy (PIT) według skali lub 19% liniowo, doliczając wypłatę do dochodu.
• Dziedziczenie: Środki z IKE/IKZE nie wchodzą do masy spadkowej – trafiają do wskazanych beneficjentów. Małżonek może przenieść je na własne konto (zachowując ulgi), inni beneficjenci otrzymują wypłatę (IKE – z potrąceniem 19% od zysków, IKZE – z pobraniem 10% ryczałtu). Kwoty dziedziczone zwolnione są z podatku spadkowego (na mocy ustawy o IKE/IKZE oraz przepisów o PIT).
• Instrumenty: IKE/IKZE można prowadzić w formie rachunku maklerskiego (najszerszy wybór: akcje GPW i zagraniczne, ETF-y, obligacje skarbowe, itp.), funduszu inwestycyjnego, polisy lub DFE. Niedozwolone są jednak instrumenty zwiększające ryzyko ponad wartość konta – np. krótka sprzedaż czy kontrakty futures (większość brokerów blokuje dźwignię na IKE/IKZE). Można natomiast inwestować np. w ETF-y na S&P500, NASDAQ, WIG20, obligacje i inne aktywa dopuszczalne u danego dostawcy.
• Koszty mają ogromne znaczenie długoterminowo: Opłaty ~1% rocznie mogą zredukować kapitał końcowy o ok. 25% w skali 30 lat w porównaniu do opłaty 0% (betaetf.pl). Np. portfel 100 000 zł rosnący 7% rocznie da ~761 000 zł po 30 latach; przy obciążeniu 1% TER (efektywny wzrost ~6%) da ok. 574 000 zł. Wybieraj tanie ETF-y (TER 0,07–0,3%) zamiast drogich funduszy aktywnych (2%+).
• IKE vs IKZE vs PPK/PPE vs rachunek zwykły: IKE daje ulgę „na końcu” (brak 19% Belki), IKZE ulgę „na początku” (zwrot PIT teraz za cenę 10% ryczałtu na koniec), PPK/PPE dodają wpłaty od pracodawcy i państwa (ale z ograniczoną dostępnością środków przed 60 r.ż.). Dla młodszych o niskich dochodach (12% PIT) największą korzyść daje długi horyzont bez podatku Belki (IKE/PPK). Dla osób w 32% PIT – ulga IKZE może przynieść znaczny zwrot roczny. Samozatrudnieni (19% liniowy) skorzystają z IKZE (limit wyższy) i IKE, bo nie mają PPK. Każda sytuacja jest inna – często optymalne jest łączyć IKE + IKZE, a jeśli jest PPK (z dopłatami), to wykorzystać wszystkie.
• Wyniki inwestycji: Zwolnienie z podatku daje dużą przewagę w długim terminie. Przykładowo, 100% S&P500 (dane historyczne 1993–2023) dało średnio ok. 10,6% rocznie (officialdata.org). IKE pozwoliło zachować pełny zysk (końcowy kapitał ~26,5x wpłaconej kwoty), podczas gdy na rachunku zwykłym (19% Belki) efektywnie ~8,6% rocznie – ok. 19x kwota wpłat (przy reinwestowaniu po opodatkowaniu). IKZE z reinwestowanym zwrotem PIT mogło przynieść nawet większy kapitał niż IKE (dzięki „dodanym” środkom z ulg), pomniejszony o 10% na koniec – szczegóły w sekcji symulacji.
• Uwaga: To nie jest porada inwestycyjna ani podatkowa. Indywidualne decyzje należy konsultować z licencjonowanym doradcą finansowym lub podatkowym, zwłaszcza w sprawach optymalizacji podatkowej i doboru instrumentów. Poniższe informacje służą edukacji i ilustracji różnych scenariuszy (stan prawny i rynkowy na 28.10.2025).

Disclaimer: Niniejszy artykuł ma charakter informacyjno-edukacyjny i nie stanowi rekomendacji inwestycyjnej ani porady podatkowej. Przy podejmowaniu decyzji finansowych uwzględnij swoją sytuację i aktualne przepisy. Skorzystaj z pomocy licencjonowanych doradców (finansowych, podatkowych) w razie wątpliwości.

Czym są IKE i IKZE – definicje i fundamenty

Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) oraz Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) to dobrowolne formy oszczędzania na emeryturę, tworzone w ramach tzw. III filaru systemu emerytalnego. Ich funkcjonowanie reguluje ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (Dz.U. 2004 nr 116 poz. 1205, z późn. zm.). Celem IKE/IKZE jest zachęcenie Polaków do samodzielnego odkładania środków na przyszłą emeryturę poprzez mechanizmy podatkowe: zwolnienia lub odliczenia.

Własność i prywatność środków: Wpłaty na IKE/IKZE są prywatnymi pieniędzmi oszczędzającego – nie podlegają państwowemu reżimowi (jak ZUS czy OFE) i w każdej chwili formalnie należą do Ciebie. Oznacza to m.in., że w razie śmierci podlegają dziedziczeniu (o czym dalej), a także że możesz zmieniać instytucję prowadzącą konto (poprzez wypłatę transferową – bez utraty ulg). Środki zgromadzone na IKE/IKZE nie są objęte wspólnością majątkową małżeńską – stanowią odrębny majątek właściciela konta.

IKE vs IKZE – główna różnica podatkowa: IKE oferuje zwolnienie z 19% podatku od zysków kapitałowych (tzw. podatku Belki) przy spełnieniu warunków. IKZE z kolei umożliwia bieżące odliczenie wpłat od podstawy opodatkowania (zmniejszając podatek dochodowy dziś), ale przy wypłacie emerytalnej pobierany jest niski zryczałtowany podatek (10%). Obie formy zapewniają zatem ulgę podatkową, lecz w innym momencie: IKE – ulga na końcu, IKZE – ulga na początku.

Podstawa prawna:
Podstawowym aktem jest wspomniana ustawa z 2004 r. o IKE/IKZE. Reguluje ona m.in.: kto i na jakich zasadach może oszczędzać, limity wpłat, ulgi podatkowe, transfery oraz zasady dziedziczenia. Z kolei zasady odliczeń IKZE i opodatkowania wypłat znajdują się w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) – np. art. 26 ust. 1 pkt 2b ustawy PIT określa, że wpłaty na IKZE podlegają odliczeniu od dochodu do wysokości limitu. Szczegóły wykonywania ulg są także opisane w broszurach Ministerstwa Finansów (portalu podatkowym).

III filar vs PPK/PPE: IKE i IKZE należą do tzw. III filaru emerytalnego, czyli dobrowolnych form oszczędzania (I filar to ZUS, II filar to dawne OFE/obecnie część ZUS i PPK/PPE). W przeciwieństwie do PPK (Pracownicze Plany Kapitałowe) czy PPE (Pracownicze Programy Emerytalne), IKE/IKZE są w pełni prywatne i mobilne – sam decydujesz, gdzie otwierasz konto i co zainwestujesz. PPK/PPE są związane z pracodawcą: PPK to system z automatycznym zapisem i dopłatami (1,5% od pracodawcy + 240 zł rocznie od państwa), PPE to programy firmowe (wpłaty pracodawcy). Główne różnice:

• Własność środków: W PPK środki są prywatne, ale dostęp do nich przed 60 r.ż. jest ograniczony (wycofanie wiąże się z utratą części dopłat i opodatkowaniem zysków). W IKE/IKZE masz prawo wypłacić środki w każdej chwili – jednak przed ustawowym terminem stracisz ulgę (zapłacisz podatek).
• Wpłaty i dopłaty: Na IKE/IKZE wpłacasz sam swoje środki netto (po opodatkowaniu). PPK finansowane jest wspólnie – Ty (2% pensji brutto, z wynagrodzenia netto), pracodawca (~1,5% brutto ekstra) i państwo (jednorazowo 250 zł + corocznie 240 zł). PPE zasilane jest głównie przez pracodawcę (składka podstawowa, czasem dobrowolne Twoje). Ulgi podatkowe: PPK/PPE nie dają odliczeń PIT na wejściu, ale wypłaty po 60 r.ż. są zwolnione z podatku od zysków (po spełnieniu warunków) – podobnie jak IKE. W PPK dodatkowo Twoje wpłaty są z pensji netto (brutto pomniejszone o PIT i ZUS), a dopłaty pracodawcy są oskładkowane (ZUS), ale zwolnione z PIT.
• Dostępność środków: IKE/IKZE – pełna elastyczność (możesz zrobić zwrot w każdej chwili, ponosząc ewentualnie podatek). PPK – możliwość wycofania w dowolnym momencie, ale przed 60 r.ż. zwrócisz 30% wpłat pracodawcy (do ZUS) i zapłacisz 19% Belki od zysków, a dopłaty państwowe przepadają. PPE – środki zwykle można wypłacić po odejściu z firmy lub w szczególnych sytuacjach, wcześniejsze wypłaty mogą być obciążone podatkiem.

Kto może założyć IKE/IKZE: Każda osoba fizyczna z rezydencją podatkową w Polsce może być posiadaczem konta (nie ma wymogu uzyskiwania dochodów). Osoby pełnoletnie mogą otworzyć IKE i IKZE samodzielnie. Małoletni również mogą posiadać IKE – ale tylko w szczególnym przypadku: jeśli małoletni otrzyma środki z dziedziczenia (np. gdy rodzic z IKE umrze i pieniądze przypadają dziecku, musi ono założyć własne IKE aby przyjąć transfer). IKZE dla niepełnoletnich co do zasady nie występuje – limit IKZE dotyczy wyłącznie osób powyżej 16 r.ż. i to tylko w latach, gdy uzyskują dochody z pracy (art. 13 ustawy o IKE/IKZE). Seniorzy bez górnego limitu wieku – nawet jeśli masz 60+ lat, nadal możesz założyć IKE/IKZE i korzystać z ulg, pod warunkiem że nie dokonałeś wcześniej kwalifikowanej wypłaty z IKE/IKZE (bo po dokonaniu pełnej wypłaty emerytalnej ponowne oszczędzanie nie jest możliwe). W praktyce, osoby 60+ mogą otworzyć i zasilać IKE/IKZE, ale aby skorzystać z pełnego zwolnienia, musiałyby spełnić warunek 5 lat oszczędzania (IKE) lub 5 lat wpłat (IKZE) – co oznacza, że np. zakładając IKZE w wieku 64 lat, trzeba by oszczędzać do 69 r.ż. by wypłacić z 10% podatkiem.

Gdzie można prowadzić IKE/IKZE: Konto można założyć w różnych typach instytucji finansowych, m.in.:

• Dom maklerski / bank prowadzący rachunek maklerski – daje największą elastyczność inwestycji (kupisz akcje na GPW, obligacje skarbowe, fundusze ETF, certyfikaty itp.). Zazwyczaj brak tu opłat za prowadzenie IKE/IKZE, ponosisz standardowe prowizje od transakcji (np. 0,19% od akcji). Ograniczenia: brak krótkiej sprzedaży, brak kontraktów terminowych – działasz tylko środkami na koncie. Przykładowe instytucje: BM mBank, BM Pekao, BOŚ, PKO BP, Santander etc.
• Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych (TFI) – IKE/IKZE w formie funduszy inwestycyjnych. Np. oferowane przez NN TFI, PKO TFI, AXA (UNIQA) itp. Wpłaty lokowane są w wybrane fundusze (np. fundusze akcyjne, obligacyjne zarządzane przez TFI). Plus: prostota (nie trzeba samemu inwestować), minus: wyższe opłaty za zarządzanie (zwykle 1–2% rocznie) i mniejsza kontrola.
• Dobrowolny Fundusz Emerytalny (DFE) – specjalny rodzaj funduszu zarządzany przez PTE (dawnych od OFE). Przykład: DFE Nationale-Nederlanden, DFE PZU. Inwestują podobnie jak fundusze mieszane (część akcji, część obligacji). Mają ustawowe ograniczenia co do ryzyka. Zwykle pobierają niewielkie opłaty (np. 1% zarządzanie).
• Polisa ubezpieczeniowa (IU, UFK) – IKE/IKZE może też mieć formę polisy na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Np. IKZE w ramach polisy Generali, IKE w formie ubezpieczenia w PZU Życie. Pozwala to inwestować w subfundusze powiązane z polisą. Uwaga: często wiąże się to z dodatkowymi opłatami (administracyjne, za ryzyko ubezpieczeniowe) i ograniczoną ofertą funduszy.

Porównanie: Rachunek maklerski IKE/IKZE daje potencjalnie najwyższy zwrot (pełna kontrola i brak podatku Belki), ale wymaga wiedzy i ponosisz ryzyko rynkowe bezpośrednio. Fundusze (TFI/DFE) oferują zarządzanie przez ekspertów, lecz ich wyniki mogą nie przewyższać indeksów, a opłaty zjedzą część zysków. Polisy ubezpieczeniowe mogą mieć sens, jeśli zależy Ci na elementach ochronnych (choć często to drogie opakowanie inwestycji). Ważne: Możesz posiadać tylko jedno IKE i jedno IKZE jednocześnie – więc wybierz mądrze. Możliwy jest transfer – np. zaczynasz w TFI, ale potem przenosisz środki do maklera – wymaga to wypłaty transferowej (instytucje obsługują to na podstawie Twojej dyspozycji).

Limity wpłat i zasady podatkowe (aktualne na 2025 r.)

Roczne limity wpłat

Wysokość wpłat na IKE oraz IKZE jest ograniczona ustawowo i co roku ustalana na nowo. Limity te zależą od prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce (ogłaszanego w Monitorze Polskim przez właściwego ministra). Poniżej tabela z limitami za bieżący rok i ostatnie lata:

Tabela – Limity rocznych wpłat na IKE/IKZE (2019–2025)

Rok	Limit IKE	Limit IKZE (standard)	Limit IKZE (działalność¹)
2025	26 019 zł (+10,9%)	10 407,60 zł (+10,8%)	15 611,40 zł (+10,8%)
2024	23 472 zł	9 388,80 zł	14 083,20 zł
2023	20 805 zł	8 322 zł	12 483 zł
2022	17 766 zł	7 106,40 zł	10 659,60 zł
2021	15 777 zł	6 310,80 zł	9 466,20 zł (od 2021)
2020	15 681 zł	6 272,40 zł	(brak – limit jednolity)
2019	14 295 zł	5 718 zł	(brak – limit jednolity)

Źródło: Obwieszczenia w Monitorze Polskim; dane za 2019–2025 . ¹Wyższy limit IKZE przysługuje osobom prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą (od 2021 r.); w latach wcześniejszych obowiązywał jeden limit IKZE dla wszystkich.

Jak widać, limity co do zasady rosną każdego roku (w ślad za prognozowaną płacą). Np. limit IKE w 2025 r. to 26 019 zł (o ~2 547 zł więcej niż rok wcześniej) . Limit IKZE 2025 to 10 407,60 zł (standardowo) oraz 15 611,40 zł dla samozatrudnionych (o ~10,8% więcej niż w 2024) . Wyższy limit IKZE dla osób prowadzących działalność wprowadzono od 2021 r. – wynosi on 1,8 × standardowego (podczas gdy “zwykły” IKZE to 1,2 × prognozowana płaca) .

Przekroczenie limitu: Jeśli suma wpłat w danym roku przekroczy limit, nadwyżka nie korzysta z ulg i powinna zostać zwrócona. Instytucje zwykle pilnują limitów – np. odrzucą przelew nadmiarowy lub skontaktują się z klientem. Warto jednak samemu monitorować wpłaty (szczególnie gdy wpłacasz do różnych funduszy w ramach jednego IKE/IKZE lub zmieniasz instytucję w trakcie roku). Przekroczenie nie skutkuje karą, ale nadwyżkę musisz wypłacić (to tzw. zwrot nadpłaconych środków, opodatkowany analogicznie do wcześniejszej wypłaty).

Wpłaty w praktyce: Możesz wpłacać dowolne kwoty, w dowolnym czasie roku – byle nie przekroczyć limitu. Nie ma obowiązku wpłat co roku; niewpłacony limit przepada (nie przechodzi na kolejny rok). Część instytucji wymaga, by przelewy na IKE/IKZE miały w tytule np. “wpłata na IKE nr XYZ” – sprawdź instrukcje u swojego dostawcy. Wpłat można dokonywać do 31 grudnia danego roku (jeśli chcesz skorzystać z ulgi IKZE za dany rok, pieniądze muszą fizycznie wpłynąć na konto do końca roku kalendarzowego). Nie ma możliwości “nadrobienia” limitu z lat ubiegłych – dlatego planuj regularne wpłaty, nawet małymi kwotami, by wykorzystać ulgę.

Ulga podatkowa IKZE (odliczenie od dochodu)

Jak działa ulga IKZE: Kwotę wpłaconą na IKZE w danym roku możesz odjąć od podstawy opodatkowania w rocznym PIT. Innymi słowy, zmniejszasz swój dochod do opodatkowania (na skali lub liniowy) lub przychód (na ryczałcie) o sumę wpłat na IKZE – do wysokości limitu . To powoduje wymierne obniżenie należnego podatku dochodowego za dany rok.

• Podatnicy rozliczający się na zasadach ogólnych (skala PIT 12%/32%) – odliczenie IKZE zmniejsza dochód do opodatkowania. Realna oszczędność = stawka PIT × kwota wpłaty. Przykład: Osoba z dochodem rocznym 100 000 zł (mieszczącym się w 12%) wpłaciła 10 000 zł na IKZE – w zeznaniu wykaże dochód mniejszy o 10 000 zł, co zmniejszy podatek o 1 200 zł (bo 10 000 × 12%). Gdyby ta osoba była w progu 32%, oszczędność wyniesie 3 200 zł .
• Podatek liniowy 19% (JDG) – działa podobnie: wpłata obniża dochód opodatkowany stawką 19%. Np. przedsiębiorca z dochodem 300 000 zł wpłacił maksymalne 15 611,40 zł (limit 2025); zamiast płacić 19% od 300k, zapłaci od 284 388,60 zł. Oszczędza ~2 966 zł podatku (19% × 15 611,40).
• Ryczałt ewidencjonowany: Osoby na ryczałcie również mogą korzystać z ulgi IKZE, choć tu nie ma “dochodów” – odliczenie następuje od przychodu opodatkowanego ryczałtem . W praktyce w zeznaniu PIT-28 sumę wpłat na IKZE ujmujesz w załączniku PIT/O, a urząd skarbowy zwróci Ci nadpłacony ryczałt (lub zmniejszy kwotę do dopłaty). Uwaga: dla ryczałtowców korzyść zależy od stawki ryczałtu. Np. programista płacący 12% ryczałtu i wpłacający 10 000 zł na IKZE zaoszczędzi ok. 1 200 zł podatku (tak samo jak na skali 12%). Ale ryczałtowiec 8,5% (np. najem) oszczędzi ~850 zł. Warunek – trzeba mieć wystarczający przychód, by odliczenie się zmieściło.

Ile zwrotu PIT można otrzymać? To zależy od Twoich dochodów i stawki podatku. Poniżej przykładowe kwoty oszczędności rocznej przy pełnym wykorzystaniu limitu IKZE (dla roku 2025: 10 407,60 zł; przedsiębiorcy: 15 611,40 zł):

• Osoba na skali 12% (dochód np. 60 000 zł): odliczenie 10 407,60 zł da zwrot ok. 1 249 zł (12% z 10 407,60) . Przy niższym dochodzie trzeba upewnić się, że dochód do opodatkowania >= kwota wpłaty – nieodliczona nadwyżka przepada (nie przeniesiesz jej na kolejny rok).
• Osoba na 32% (np. dochód 300 000 zł, drugi próg): oszczędność to nawet 3 330 zł (32% × 10 407,60). W praktyce, jeśli część odliczenia “wepchnie” dochód poniżej progu 32%, to część ulgi rozliczy się po 32%, a część po 12%. Jednak przy tak wysokim dochodzie cały limit IKZE i tak mieści się w górnym progu – więc realnie ~3,3 tys. zł zostaje w kieszeni.
• Przedsiębiorca liniowy 19% (dochód np. 300 000 zł): limit 15 611,40 zł → oszczędność ok. 2 966 zł (19%).
• Przedsiębiorca na ryczałcie 15% (przykładowo wolny zawód z przychodem > limit II progu): wpłata 15 611,40 zł zmniejszy przychód opodatkowany o tę kwotę, co da ~2 341 zł podatku mniej (15% × 15 611,40). Na ryczałcie nie ma kosztów ani kwoty wolnej, więc każdy odjęty złoty daje pełną ulgę w stawce ryczałtu.

Uwaga: Kwota wolna a ulga IKZE. Dla osób o niskich dochodach (poniżej 30 000 zł rocznie) odliczenie IKZE nie przyniesie korzyści, bo i tak nie płacą podatku (kwota wolna pokrywa dochód). Przykładowo, ktoś z dochodem 40 000 zł i wpłatą 5 000 zł na IKZE – podstawa opodatkowania zmaleje do 35 000 zł, ale nadal podatek wyniesie 0 zł (kwota wolna 30 000 zł + ulga dla klasy średniej sprawiają, że do zapłaty niewiele wyjdzie). Generalnie, aby uzyskać zwrot, trzeba mieć podatek do zapłacenia. W skali 12% oznacza to dochód ponad 30 000 zł; na ryczałcie – przychód, od którego należny byłby podatek. Nieodliczona część IKZE przepada – nie można jej przenieść na kolejne lata .

Jak odliczyć IKZE w PIT: W rocznym zeznaniu podatkowym za dany rok wykazujesz sumę wpłat na IKZE w załączniku PIT/O (część B, odliczenia od dochodu – pozycja “wpłaty na IKZE”). Do zeznania (PIT-37, PIT-36, PIT-36L lub PIT-28) dołączasz PIT/O. Urząd Skarbowy może poprosić o potwierdzenie wpłat – np. potwierdzenia przelewu lub zaświadczenie z instytucji (często dostawcy IKZE wysyłają zestawienie roczne). Termin rozliczenia: razem z rocznym PIT (do 30 kwietnia następnego roku; dla ryczałtu – do końca lutego). Jeśli w wyniku odliczenia wychodzi nadpłata podatku, US zwraca ją na rachunek bankowy w ciągu ~45 dni od e-PIT (lub ~3 miesięcy przy papierowym). Można też zdecydować o pozostawieniu nadpłaty na poczet przyszłych zobowiązań – ale zwykle lepiej ją odebrać i np. zainwestować ponownie (patrz niżej).

Zwrot reinwestowany czy skonsumowany? Gdy otrzymasz zwrot podatku z tytułu IKZE, masz dwie opcje: (A) zainwestować te środki – np. zwiększając wpłatę na IKE albo dokładając do portfela inwestycji (co zwiększy Twój kapitał pracujący na emeryturę), albo (B) wydać je na bieżące potrzeby. W symulacjach pokażemy, że reinwestowanie ulg IKZE znacząco zwiększa końcowy kapitał (może przynieść wynik nawet lepszy od IKE, mimo 10% podatku na koniec). Z kolei konsumpcja ulgi zmniejsza efekt “procentu składanego” – nadal jednak IKZE daje wtedy przewagę nad brakiem ulgi (po prostu oszczędzasz podatek dziś). Plan minimum: jeśli nie potrzebujesz pilnie gotówki, rozważ ulokowanie zwrotu podatkowego z IKZE w dodatkowe inwestycje (choćby na rachunku zwykłym lub IKE).

Opodatkowanie wypłat (emerytalnych i przedterminowych)

Wypłata kwalifikowana (ulgowa): Jeśli dotrzymasz wymogów ustawowych, wypłacając środki po osiągnięciu wymaganego wieku, korzystasz z preferencji:

• IKE: Wypłata środków jest zwolniona z podatku od zysków kapitałowych (19%). Dostajesz całość zgromadzonego kapitału brutto. Warunki: ukończenie 60 lat (lub 55 lat, jeśli nabyłeś uprawnienia emerytalne, np. wcześniejsza emerytura branżowa) oraz spełnienie jednego z dwóch kryteriów: (1) dokonywanie wpłat na IKE w co najmniej 5 różnych latach kalendarzowych albo (2) dokonanie ponad połowy wartości wpłat nie później niż 5 lat przed dniem złożenia wniosku o wypłatę (czyli mówiąc potocznie – aby nie “wrzucić” całej kwoty tuż przed 60tką) . Przykład: Pan Jan zaczął oszczędzać w 2020 r. i wpłacał co roku; w 2025 r. kończy 60 lat – spełnia warunek 5 lat kalendarzowych wpłat, więc cała wypłata jest zwolniona z podatku Belki.
• IKZE: Wypłata po 65 roku życia (po spełnieniu warunku minimum 5 lat kalendarzowych wpłat) jest obciążona tylko zryczałtowanym podatkiem 10% od całości środków . Ten 10% podatek pobiera instytucja przy wypłacie – jest to finalne rozliczenie z fiskusem. Nie płacisz już podatku Belki ani PIT od kwot wypłaconych. 10% liczony jest od całej wartości wypłaty (suma wpłat + zyski). W praktyce oznacza to, że efektem IKZE jest zamiana bieżącej stawki podatku dochodowego na 10% w przyszłości (plus korzyść z reinwestowania ulgi). Dla większości osób 10% jest dużo mniej niż ich obecna stawka PIT (nawet dla 12% trzeba pamiętać o kwocie wolnej – realnie sporo podatników płaci efektywnie kilka procent, ale 10% od całości nadal bywa korzystne).

Wcześniejsze wycofanie środków (zwrot): Życie bywa nieprzewidywalne – możesz potrzebować pieniędzy przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Możesz w każdej chwili zlikwidować konto i wypłacić oszczędności, ale stracisz wówczas przywileje podatkowe:

• Przy zwrocie z IKE instytucja finansowa jest zobowiązana potrącić 19% podatek od zysków kapitałowych (taki sam jak od zysków na rachunku maklerskim). Podatek liczony jest od przyrostu wartości – czyli od (wartość wypłaty – suma wpłat netto). Jeśli miałeś np. 50 000 zł wpłat i wypracowałeś 20 000 zł zysku, przy zwrocie zapłacisz ~3 800 zł podatku (19% z 20 000) potrącane automatycznie. Po potrąceniu podatku otrzymujesz resztę środków. Nie musisz już tego wykazywać w PIT – podatek Belki jest pobierany ryczałtowo i rozlicza sprawę. Jeśli IKE miało straty (wartość rynkowa < wpłaty), nie ma podatku – wypłacisz po prostu mniej niż wpłaciłeś (niestety straty z IKE nie odliczysz w PIT).
• Przy zwrocie z IKZE wypłacasz całość zgromadzonych środków, a otrzymaną kwotę musisz doliczyć do dochodu w zeznaniu za dany rok (jako tzw. dochód z innych źródeł). Instytucja prowadząca IKZE wystawi Ci informację PIT-14 (lub inną, jeśli jest płatnikiem) z kwotą do opodatkowania. Cała wypłacona suma podlega opodatkowaniu według Twojej bieżącej skali podatkowej (albo 19% liniowego, jeśli jesteś na liniowym) – analogicznie jakbyś te pieniądze zarobił jako dochód. To w praktyce odwraca wcześniejszą ulgę: skoro odliczyłeś wpłaty, to teraz oddajesz podatek. Co istotne, jeśli w momencie zwrotu jesteś już np. emerytem o niskim dochodzie (12% PIT, albo w ogóle nie masz innych dochodów), to zapłacisz stosunkowo niewiele. Ale gdybyś wypłacił całość naraz będąc w wysokim progu – oddasz nawet 32%. Uwaga: Zwrot z IKZE nie jest objęty podatkiem Belki, tylko PIT – a więc np. strat nie rozliczysz (choć tu rzadko bywa strata, bo odliczałeś składki – w razie straty finansowej i tak oddajesz 0 podatku, więc fiskus nic nie zwraca).

W praktyce procedura zwrotu polega na złożeniu dyspozycji całkowitej wypłaty środków. Instytucja najpierw umorzy Twoje aktywa (np. sprzeda akcje, umorzy fundusze), pobierze podatek (Belki lub przekaże dane do US w przypadku IKZE), a następnie przeleje Ci pieniądze. Zwrot częściowy: Co do zasady z IKE można dokonać również wypłaty częściowej (niektóre instytucje to umożliwiają), ale wówczas również płacisz 19% od zysku przypadającego na tę wypłacaną część. IKZE nie przewiduje częściowych zwrotów – ustawowo wypłata = zamknięcie konta.

Podatek 10% vs 19% – co korzystniejsze? Wiele osób zastanawia się, czy lepiej zapłacić 10% od całości (IKZE) czy 19% od samych zysków (IKE). Tu nie ma prostej odpowiedzi, bo zależy to od udziału zysków w kapitale. Przykład: wpłaciłeś 100 000 zł, które urosło do 200 000 zł. W IKE wypłacisz 200k bez podatku (spełniając warunki) – super. W IKZE wypłacisz 200k, ale 20 000 zł (10%) trafi do US, zostanie Ci 180k. Gdybyś zlikwidował IKE wcześniej, zapłaciłbyś 19% od zysku 100k, czyli 19k podatku – zostając z 181k. Różnice są więc subtelne i zależą od sytuacji. Generalnie, IKE bardziej premiuje wysokie zyski kapitałowe (bo unikasz 19% Belki), IKZE premiuje dużą stawkę PIT w okresie oszczędzania (bo odzyskujesz np. 32% od wpłat, a płacisz potem 10%). W dalszej części, w symulacjach, zobaczymy porównanie wyników netto dla różnych scenariuszy.

Dziedziczenie, beneficjenci, wspólność majątkowa

Środki zgromadzone na IKE i IKZE podlegają dziedziczeniu na zasadach szczególnych, z pełnym zachowaniem ulg podatkowych (o ile zostaną przeniesione na odpowiednie konto lub wypłacone zgodnie z ustawą). W momencie zakładania konta (oraz w trakcie) możesz wskazać dowolne osoby uprawnione (tzw. beneficjentów) do otrzymania środków po Twojej śmierci. Mogą to być osoby z rodziny lub spoza – pełna dowolność (jeśli nie wskażesz nikogo, środki wejdą do spadku i przypadną spadkobiercom ustawowym lub testamentowym).

Procedura dziedziczenia: Po śmierci właściciela, instytucja wypłaca środki beneficjentom albo umożliwia przeniesienie ich na konto emerytalne tych osób.

• IKE – opcje dla beneficjenta:
  • Jeśli beneficjentem jest małżonek posiadający własne IKE – może on dokonać transferu środków na swoje IKE (albo otworzyć nowe IKE w dowolnej instytucji i tam przetransferować). Taki transfer odbywa się bez podatków – małżonek kontynuuje oszczędzanie na swoim IKE, a wypłacając w przyszłości (spełniwszy warunki) również nie zapłaci podatku Belki . To bardzo korzystne – następuje swoista “kontynuacja” tarczy podatkowej. Uwaga: środki przejęte przez małżonka nie pomniejszają jego limitów wpłat. Limit roczny dotyczy nowych wpłat, a to jest transfer zmarłego – więc np. można dostać 100 000 zł po mężu, zachowując prawo do wpłacenia własnych 26 019 zł w tym roku.
  • Jeśli beneficjentem jest inna osoba (dziecko, rodzeństwo, partner itp.) lub małżonek nie chce transferu: następuje wypłata środków w formie pieniężnej. Taka wypłata nie podlega opodatkowaniu podatkiem Belki – pod warunkiem, że zmarły spełniał warunki do zwolnienia (np. był po 60-tce albo to była wypłata w związku ze śmiercią). Ustawa zwalnia wypłaty z IKE dokonywane w przypadku śmierci oszczędzającego z podatku od zysków (to odróżnia je od zwykłego zwrotu). W praktyce zatem beneficjent otrzyma pełną kwotę brutto bez podatku 19%. Co istotne, środki z IKE przekazane w wyniku śmierci nie wchodzą do masy spadkowej i są zwolnione z podatku od spadków i darowizn (podstawa: art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn). Dzięki temu np. niespokrewniona osoba wskazana na IKE dostanie pieniądze bez podatku spadkowego, który normalnie dla III grupy wynosiłby 20%.
  • Uwaga: Jeśli oszczędzający zmarł przed nabyciem uprawnień (np. miał 45 lat), to wypłata dla beneficjenta jest traktowana jak zwrot – obecnie jednak przepisy wskazują, że w razie śmierci nie pobiera się 19% podatku (zostało to uregulowane tak, aby nie karać spadkobierców). Beneficjent nie musi zatem dopłacać Belki, nawet gdy zmarły nie dożył 60 lat.
• IKZE – opcje dla beneficjenta:
  • Małżonek jako beneficjent: ma prawo przekazać środki na własne IKZE (poprzez wypłatę transferową). Jeśli posiada już IKZE, środki się sumują; jeśli nie – może założyć nowe specjalnie do transferu. Taki transfer jest nieopodatkowany w momencie otrzymania. Gdy małżonek w przyszłości będzie wypłacał swoje IKZE (po 65 r.ż.), zapłaci 10% od całości – czyli de facto również dziedziczone środki będą opodatkowane preferencyjnie 10%, a nie np. 32%.
  • Inni beneficjenci (i małżonek, który nie chce transferu): wypłata środków z IKZE podlega zryczałtowanemu podatkowi 10% – analogicznie jak standardowa wypłata emerytalna . Instytucja przed wypłatą potrąci 10% kwoty i przekaże do urzędu skarbowego. Beneficjent dostaje 90% środków. Jest to korzystne rozwiązanie – przykładowo pełnoletnie dziecko, choć nie ma własnego IKZE, płaci tylko 10% od odziedziczonej kwoty, niezależnie od jej wysokości. I tu również nie występuje podatek spadkowy (zwłaszcza że zstępni i tak są zwolnieni całkowicie z SPD, ale nawet dalsza osoba uniknie SPD dzięki wyłączeniu tych środków ze spadku).

Wspólność majątkowa małżeńska: Środki na IKE/IKZE należą formalnie tylko do osoby, która założyła konto. Nawet jeśli wpłacasz na IKZE wspólne pieniądze małżeńskie, to prawnie stają się one Twoim majątkiem osobistym na tym koncie. W razie rozwodu czy podziału majątku, oszczędności z IKE/IKZE nie podlegają dzieleniu (podobnie jak np. polisa na życie). Jednak wpłaty dokonywane w trakcie małżeństwa ze wspólnych środków mogą być brane pod uwagę przy rozliczeniach majątkowych między małżonkami po rozwodzie – to kwestia ewentualnych roszczeń wyrównawczych (np. jeśli jedno ma dużo odłożone na IKZE, a drugie nie, sąd może uznać to za element do wyrównania). W praktyce jednak pieniędzy z IKE/IKZE nie da się wypłacić/dzielić bez konsekwencji podatkowych – stąd zwykle czekają one do określonego wieku albo… do śmierci jednego z małżonków, kiedy to przechodzą na drugiego.

Instrumenty i koszty

W co można inwestować na IKE/IKZE? To zależy od formy konta i oferty instytucji. Ustawa nie narzuca katalogu instrumentów – mówi ogólnie, że środki IKE/IKZE mogą być lokowane w papiery wartościowe, jednostki uczestnictwa funduszy, instrumenty finansowe dopuszczone do obrotu itp., zgodnie z regulaminem instytucji. W praktyce:

• Na IKE/IKZE maklerskim (rachunek inwestycyjny) masz najszersze spektrum. Możesz kupować m.in.: akcje spółek na GPW (oraz zazwyczaj na rynkach zagranicznych, jeśli broker to umożliwia), obligacje skarbowe (sprzedawane na rynku Catalyst lub w ofercie detalicznej Skarbu Państwa), obligacje korporacyjne notowane, certyfikaty inwestycyjne, ETF-y (z GPW i zagraniczne – np. notowane na Xetra, LSE; brokerzy zwykle dają dostęp do wielu giełd światowych), a nawet jednostki funduszy (niektóre TFI notują fundusze ETF lub SPETF na giełdzie). Nie można natomiast stosować krótkiej sprzedaży ani transakcji z dźwignią. Domy maklerskie blokują możliwość zadłużenia rachunku IKE/IKZE – kupisz tylko za tyle, ile masz środków. Kontrakty terminowe, opcje – formalnie ustawa nie zabrania, ale większość brokerów nie oferuje ich na IKE/IKZE, bo np. rozliczenie gotówkowe kontraktów rodziłoby problem podatkowy (trudno wydzielić “zysk” do opodatkowania w razie wcześniejszej wypłaty). Przykład: w BM mBank na IKE kupisz akcje z GPW i wielu giełd zagranicznych, ETF-y, obligacje; nie zawrzesz kontraktu na WIG20 ani nie zaciągniesz kredytu pod zakup akcji.
• Na IKE/IKZE w TFI/DFE – inwestujesz pośrednio poprzez fundusze oferowane przez daną instytucję. Np. IKZE NN TFI ma do wyboru parę portfeli (agresywny, zrównoważony, ostrożny), a środki lokowane są w jednostki funduszy NN. Nie kupisz tam indywidualnie akcji KGHM czy ETF-a – zdajesz się na to, co robi fundusz. Są to produkty raczej pod widelcem – Ty decydujesz o profilu (np. przesuwając środki między subfunduszami), ale nie o pojedynczych spółkach.
• Na IKE/IKZE – polisie UFK – sytuacja podobna jak w TFI, z tym że wybierasz spośród funduszy ubezpieczeniowych (często kilkadziesiąt do wyboru). Często wśród nich są tzw. fundusze indeksowe lub nawet ETF (np. Generali IKZE daje do dyspozycji fundusz indeksowy S&P500 hedged). Wciąż jednak to wybór gotowych funduszy. Plusem może być dodatkowe ubezpieczenie na życie (np. 1% sumy wpłat) – ale bywa symboliczne.
• Na IKE obligacje skarbowe – istnieje specyficzna forma IKE oferowana przez Ministerstwo Finansów: tzw. IKE-Obligacje w PKO BP. Pozwala ona kupować detaliczne obligacje skarbowe (4-letnie, 10-letnie itp.) ze środków IKE bez podatku Belki. To rozwiązanie dla super konserwatywnych oszczędzających – pełne bezpieczeństwo, ale niższe potencjalne zyski. Warto wiedzieć, że obligacje 10-letnie w ofercie detalicznej (EDO) same w sobie są zwolnione z Belki jeśli dotrzyma się do wykupu – tak że IKE nie dodaje tu wiele, poza oszczędnością Belki od odsetek wypłacanych w trakcie (kapitalizowanych co rok).

Ograniczenia u dostawców: Zanim założysz IKE/IKZE u konkretnego podmiotu, sprawdź jego ofertę inwestycyjną. Np.:

• Nie każdy dom maklerski daje dostęp do rynków zagranicznych na IKE/IKZE. DM BOŚ umożliwia handel na wielu giełdach światowych (poprzez zlecenia telefoniczne); mBank pozwala online na USA i Europę. PKO BP czy Pekao – różnie bywa z dostępem. To ważne, jeśli chcesz kupować np. ETF-y na Nasdaq notowane w USA.
• ETF-y zagraniczne a IKE: Od 2022 r. polscy maklerzy mają ograniczony dostęp do niektórych ETF-ów spoza UE (np. amerykańskich bez KID). Jednak w praktyce jest wiele funduszy UCITS (europejskich) dostępnych, więc kupisz np. iShares S&P500 (CSPX) czy Invesco NASDAQ100 (EQQQ) na giełdzie w Londynie czy Frankfurcie. Więcej w kolejnym rozdziale.
• Brak krótkiej sprzedaży i instrumentów pochodnych – to wspomniany limit prawie u każdego. Są wyjątki: np. BM Pekao dopuszczało kiedyś handel kontraktami na WIG20 na IKE, ale wymaga to posiadania 100% depozytu w gotówce (żadnej dźwigni). Ogólnie, IKE/IKZE nie służą do spekulacji dziennych – raczej do długoterminowego, regularnego inwestowania.
• Opłaty za prowadzenie: Większość brokerów prowadzi IKE/IKZE za 0 zł (np. mBank, BOSSA, XTB), ale np. BM ING pobiera kwartalnie kilka złotych (chyba że dokonasz transakcji). TFI często pobierają opłatę za zarządzanie (ukrytą w funduszach) oraz czasem opłatę administracyjną za IKE (np. 50 zł rocznie). Polisy UFK mogą mieć opłatę “za zarządzanie polisą” rzędu 1% rocznie plus opłaty za fundusze. Zawsze warto porównać koszty przed decyzją (patrz dalej).

Koszty inwestowania na IKE/IKZE:

• Prowizje transakcyjne – na rachunku maklerskim płacisz standardowe prowizje jak na zwykłym rachunku. Np. kupno akcji za 10 000 zł przy prowizji 0,29% to 29 zł. ETF-y zagraniczne mogą wiązać się z prowizją minimalną (np. 2 EUR). Polskie ETF-y – prowizja jak za akcje. Przy inwestowaniu pasywnym (kilka transakcji rocznie) te koszty są pomijalne wobec zysków.
• Spready i przewalutowania – kupując aktywa w obcych walutach, poniesiesz koszt przewalutowania. Np. w DM mBank przewalutowanie PLN → USD to spread ok. 0,2% (kursy buy/sell). Niektóre biura pozwalają mieć subkonto walutowe i samemu np. wymienić walutę taniej (przelew do kantoru). Przy portfelu globalnym warto minimalizować te koszty (np. robić jedną większą wymianę zamiast wielu małych). W symulacjach przyjmujemy opłatę 0,2% za konwersję waluty przy każdej transakcji kupna ETF zagranicznego.
• Opłaty za zarządzanie funduszami (TER) – jeśli inwestujesz w fundusze (ETF lub aktywne), w ich cenach jest już zawarta opłata roczna. Np. ETF S&P500 ma TER 0,07% – co oznacza, że o tyle rocznie obniża się wartość funduszu względem indeksu (pobrane na koszty). Fundusze aktywne TFI często mają TER 1–2%. W IKE obligacje detaliczne nie ma opłaty (poza “marżą” MF w oprocentowaniu obligacji). Ważne: nawet w ramach IKE/IKZE opłaty funduszy są pobierane – brak podatku nie oznacza braku kosztów zarządzania. Dlatego np. lepiej wybrać tani ETF 0,2% niż drogi fundusz 2%, bo oszczędność podatku nie zrównoważy różnicy w opłatach!
• Opłaty administracyjne – TFI i ubezpieczyciele mogą naliczać stałe opłaty (miesięczne, roczne). Np. opłata za prowadzenie rejestru IKE w TFI – 50 zł rocznie. W dobie konkurencji wiele instytucji rezygnuje z takich opłat, ale sprawdź regulamin. W IKZE zakładanym jako polisa UFK jest czasem opłata dystrybucyjna za wpłaty (np. 1% każdej składki) – unikaj takich ofert, bo zjadają ulgę.

Wpływ kosztów na długi termin: Nawet niewielka różnica w opłacie rocznej istotnie wpływa na wynik po kilkudziesięciu latach – dzięki (a raczej “przez”) procent składany. Przykład symulacyjny: Inwestujesz 500 zł miesięcznie przez 30 lat, osiągając średnio 8% rocznie. Przy zerowych opłatach uzbierasz ok. ~USD700 tys. zł. Jeśli jednak fundusz pobiera 1% opłaty (czyli netto masz ~7% rocznie), kapitał spadnie do USD580 tys. zł. 0,5% opłaty – ok. USD640 tys. zł, 0,2% – ~USD680 tys. zł. Wykres poniżej ilustruje, jak rozjeżdżają się krzywe wartości portfela:

Wykres: Wpływ opłat rocznych na wartość portfela – symulacja 30 lat, wpłata 500 zł/mies., zysk brutto 8%. Źródło: obliczenia własne.

Na wykresie widać, że portfel bez opłat urósłby do ok. 700 tys. zł. Przy koszcie 0,2% (np. ETF globalny) – do ~680 tys., 0,5% – ~640 tys., a przy 1% (drogie fundusze aktywne) tylko ~580 tys. zł. Różnica między 0% a 1% kosztów to ponad 120 tys. zł utraconego zysku, czyli ~17% potencjalnego kapitału! Wniosek: w długoterminowym oszczędzaniu niskie koszty są kluczowe, nawet bardziej niż jednorazowe prowizje. Dlatego w IKE/IKZE warto wybierać tanie formy (np. ETF-y zamiast drogich funduszy aktywnych).

Transfery i konwersje: Masz prawo zmieniać instytucję prowadzącą IKE/IKZE – to tzw. wypłata transferowa. Proces wygląda tak: otwierasz nowe IKE/IKZE w instytucji B, wypełniasz wniosek o transfer w instytucji A (lub w nowej – różnie bywa), a następnie instytucja A przelewa środki (albo przenosi aktywa) do B. Wypłata transferowa nie powoduje utraty ulg – nie jest opodatkowana Belką ani 10%. Warunek: całość środków idzie bezpośrednio między instytucjami. Nie możesz samemu wypłacić na konto i wpłacić gdzie indziej – to by był zwykły zwrot podlegający podatkowi. Musi nastąpić formalny transfer. Taki transfer może trwać od kilkunastu dni do ~1 miesiąca (zależy od instytucji – ustawowo niezwłocznie, praktycznie do 30 dni). Niektóre podmioty pobierają opłatę, jeśli transfer nastąpi przed upływem 12 miesięcy od założenia (maks. 4% wartości – to limit ustawowy). Po roku z reguły transfery są bezpłatne. Np. jeśli założyłeś IKZE w TFI, ale wolisz przenieść do maklera – sprawdź czy minął rok.

W ramach jednego IKE/IKZE możliwe są też konwersje – np. zamiana funduszu w TFI na inny (bez podatku, bo w obrębie konta) lub sprzedaż jednych akcji i zakup innych na rachunku maklerskim. Konwersje funduszy w obrębie IKE nie są nigdzie zgłaszane – nie powodują skutków podatkowych. Rachunek maklerski: możesz wielokrotnie sprzedawać/kupować, realizując zyski, i nie płacisz Belki na bieżąco – dopiero finalna wypłata IKE będzie opodatkowana (lub zwolniona). To ogromna zaleta: IKE/IKZE pozwalają robić rebalancing czy zmiany portfela bez podatku od każdej transakcji. Na rachunku zwykłym każda realizacja zysku rodzi podatek 19% (zmniejszając kapitał do reinwestycji), a w IKE/IKZE kapitał pracuje brutto do końca. Symulacje w dalszych sekcjach pokażą, ile to daje przewagi.

ETF-y – przegląd i porównania popularnych funduszy indeksowych

ETF (Exchange Traded Fund) to fundusz inwestycyjny notowany na giełdzie, który zwykle naśladuje wybrany indeks (np. S&P 500). ETF-y stały się ulubionym narzędziem inwestorów długoterminowych – są tanio zarządzane (niski TER) i dają prostą ekspozycję na całe rynki. W kontekście IKE/IKZE ETF-y są świetnym wyborem, bo pozwalają budować szeroki, zdywersyfikowany portfel z minimalnymi kosztami i bez konieczności płacenia podatku od dywidend czy rebalansowania (aż do wypłaty). Poniżej omawiamy kilka kategorii ETF-ów szczególnie przydatnych polskiemu inwestorowi (wszystkie notowane na giełdach dostępnych dla Polaków, m.in. GPW, Xetra (DE), LSE (UK)).

1. ETF na S&P 500

Indeks S&P 500 – to 500 największych spółek amerykańskich (obecnie ~80% całej kapitalizacji USA). Historycznie jeden z najlepiej przebadanych i efektywnych indeksów – dawał średnio ok. ~10% rocznie w długim terminie. Dla wielu inwestorów stanowi podstawę portfela globalnego. Popularne ETF-y:

• iShares Core S&P 500 UCITS ETF (Acc) – (ticker: CSPX na LSE, SXR8 na Xetra). Domicyl: Irlandia. Waluta bazowa: USD. Notowany m.in. w USD (LSE), EUR (Xetra). Polityka dywidend: Accumulating (nie wypłaca dywidend, reinwestuje je). Replikacja: pełna fizyczna (fundusz faktycznie posiada akcje z indeksu) . TER: 0,07% . Zarządzający: BlackRock (iShares). SRRI (ryzyko): 5/7. Ten fundusz jest bardzo duży – ponad 137 mld USD AUM . Dzięki rezydencji w Irlandii, podlega korzystniejszym umowom podatkowym z USA (15% WHT od dywidend). Akumulacja sprawia, że inwestor z Polski nie musi przejmować się podatkiem od dywidend co roku (nawet poza IKE). Źródło danych: KID iShares, justETF .
• Vanguard S&P 500 UCITS ETF (Dist) – (ticker: VUSA na LSE). Domicyl: Irlandia. Waluta: USD. Polityka: Distributing – wypłaca dywidendy kwartalnie. TER: 0,07%. Replikacja fizyczna. To bliźniaczy fundusz od Vanguard, dla tych którzy wolą otrzymywać dywidendy w gotówce. Dywidendy z Vanguard S&P500 trafią na Twoje konto maklerskie IKE w PLN (po konwersji z USD) i nie są opodatkowane (na IKE). Możesz je zainwestować ponownie. Uwaga: reinwestowanie samemu może generować koszty transakcyjne, dlatego wielu inwestorów wybiera akumulujące ETF-y.
• Invesco S&P 500 UCITS ETF (Acc) – (ticker: SPXP na Xetra). Domicyl: Irlandia. Waluta: USD (notowany też w EUR). Polityka: Acc. TER: ok. 0,05%. Mniejszy fundusz, ale czasem o minimalnie niższym koszcie.
• Lyxor S&P 500 (Dist) – (ticker: SP5 na Xetra, dawniej na GPW jako LSP500). Domicyl: Luksemburg. TER: 0,09%. Był popularny, bo notowany na GPW do 2022 r. (zakończył notowania).

Dlaczego UCITS, Irlandia i akumulacja? Ważne kwestie podatkowe:

• Domicyl funduszu: ETF-y Irlandzkie (IE) korzystają z umowy podatkowej USA–Irlandia – amerykańskie dywidendy są opodatkowane 15% u źródła (zamiast 30%). ETF amerykański (np. SPY) płaciłby 30%. Irlandia nie pobiera podatku od dywidend dla funduszy przekazywanych inwestorom zagranicznym. W efekcie fundusz akumulujący w Irlandii reinwestuje 85% każdej dywidendy z akcji USA (15% stracone na WHT USA). To mniej niż 19% Belki, którą zapłaciłbyś od dywidend na rachunku zwykłym w Polsce.
• ETF Luksemburskie (LU) – podobnie jak IE, też mają 15% WHT z USA (dobry traktat).
• ETF polskie (PL) – np. Beta ETF, jeśli posiadają akcje zagraniczne bez pośredników, mogą korzystać z polsko-amerykańskiej umowy (WHT 15%). W praktyce Beta S&P500 PLN hedged jest syntetyczny – ma swap, więc kwestie WHT przenosi na dostawcę swapu.
• Akumulacja vs dystrybucja: Na IKE/IKZE nie płacisz podatku Belki od dywidend ani od zysków – zatem czysto podatkowo jest Ci obojętne, czy ETF kumuluje, czy wypłaca (oba są zwolnione na tym koncie). Jednak fundusze akumulujące automatycznie reinwestują dywidendy bez prowizji – co bywa efektywnie wygodniejsze. Fundusze dystrybuujące dadzą Ci gotówkę z dywidend – i to Ty decydujesz, co z nią zrobić. Na rachunku IKE gotówka z dywidend może leżeć bez podatku tak długo, aż ją zainwestujesz. WHT wewnątrz funduszu vs podatek Belki: Warto podkreślić, że brak 19% Belki na IKE/IKZE nie eliminuje podatków u źródła płaconych przez fundusz. Czyli np. w IKE zainwestowanym w iShares S&P500 nadal “pośrednio” tracisz te 15% z każdej dywidendy z USA, bo fundusz je płaci zanim zysk trafi do Ciebie. Nie można tego odzyskać. Ale to i tak lepiej niż fundusz spoza IE, który by tracił 30%.

Notowania w PLN czy USD? ETF-y S&P500 dostępne są w różnych walutach notowania: np. CSPX jest na LSE w USD, ale też na SWX w CHF czy Xetra w EUR (jako SXR8). Waluta notowania nie zabezpiecza ryzyka walutowego aktywów – to tylko jaką walutą handlujesz na giełdzie. Dla Polaka często wygodniej kupić na Xetra za EUR (bo łatwiej wymienić PLN→EUR niż PLN→USD u wielu brokerów). Niektóre ETF-y hedgowane (o tym niżej) notowane są w PLN na GPW, ale standardowe nie. Generalnie, inwestycja w S&P500 zawsze niesie ekspozycję na kurs USD/PLN, bo firmy z S&P500 generują zyski w USD.

Ryzyko: ETF na S&P500 to fundusz akcji amerykańskich – zaliczany do wysokiego ryzyka (SRRI 5 lub 6). Historyczne obsunięcia: np. w 2008 indeks spadł ~50%, w marcu 2020 ~34%. Maksymalne drawdowny i zmienność są wysokie, więc to raczej składnik dynamiczny portfela. Długoterminowo jednak S&P500 wykazuje trend wzrostowy dzięki zyskowności amerykańskich spółek.

2. ETF na NASDAQ-100

NASDAQ-100 – indeks 100 największych spółek technologicznych z NASDAQ (USA). Mocno skoncentrowany sektorowo (tech, komunikacja, spółki wzrostowe). Historycznie dał wyższe stopy zwrotu niż S&P500 w ostatnich dekadach, ale za cenę większej zmienności. Jego słynne wzrosty (lata 90. + dot-com bubble) i krach 2000-2002 (-~80%) czynią go wskaźnikiem “growth”. Popularne ETF-y:

• Invesco NASDAQ-100 UCITS ETF (Dist) – (ticker: EQQQ na LSE, również EQQQ na Xetra). Domicyl: Irlandia. Waluta: USD. Dywidendy: distributing (kwartalne). TER: 0,30%. Duży i płynny fundusz (AUM ok. 6 mld USD). Replikuje fizycznie. Był dostępny dla europejskich inwestorów zanim pojawiły się akumulujące wersje – stąd popularny.
• iShares NASDAQ-100 UCITS ETF (Acc) – (ticker: CNDX lub CNX1 na Xetra). Domicyl: Irlandia. Accumulating. TER: 0,33%. Alternatywa dla tych, co wolą akumulację.
• UBS Nasdaq-100 ETF (Acc) – (ticker: UNFP na Xetra). Domicyl: LU. Acc. TER: 0,22%. Niższe opłaty, ale fundusz trochę mniej popularny.
• Beta ETF Nasdaq-100 PLN-Hedged – (ticker: ETFBNDXPL na GPW). Domicyl: Polska. Waluta bazowa: USD, notowania w PLN (hedgowane). Polityka: akumulacja (fundusz typu FIZ reinwestuje zyski). Replikacja: syntetyczna (swap z BNP Paribas). Hedging walutowy: zabezpiecza ryzyko USD/PLN do PLN, dzięki czemu wyniki funduszu mają odzwierciedlać czysty wynik indeksu Nasdaq-100 bez wpływu kursu. TER: 0,80%. To ciekawa opcja, jeśli ktoś chce obstawić czysty performance spółek tech, ale trzeba pamiętać, że hedging nie jest darmowy (koszt wliczony, a przy dużych ruchach USD może generować zyski/straty swapowe).

Cechy NASDAQ-100 ETF: Podobnie jak przy S&P500, preferowane są fundusze Irlandzkie (Invesco, iShares) ze względu na 15% WHT. Dystrybucja vs akumulacja – analogiczne wnioski jak wyżej. W ETF hedgowanym Beta WHT nie występuje na poziomie funduszu, bo fundusz nie posiada akcji – ma swap, który roluje zysk netto.

Ryzyko i charakterystyka: Nasdaq-100 ma wyższe ryzyko niż szeroki S&P500. Skład sektorowy: ~50% technologie, 17% komunikacja (media, internet), 15% dobra luksusowe (Amazon, Tesla), reszta przemysł, zdrowie. Giganci: Apple, Microsoft, Alphabet, Amazon, Meta, Nvidia – stanowią dużą część (Top 10 to ponad 55% indeksu). To daje ekspozycję na światowe innowacyjne spółki, ale też mniejszą dywersyfikację. SRRI: 6/7. Maksymalne spadki: 2000-2002 ≈ -80%, 2007-2008 ≈ -48%, Marzec 2020 ≈ -30%. W 2022 spadł ~-33%. Z drugiej strony, 5-letnie stopy zwrotu potrafiły przekraczać 20% rocznie (np. 2017-2021). Dla kogo? Dla inwestora chcącego większej “doprawy” w portfelu i wierzącego w długoterminowy trend technologiczny. Dobrze łączyć go z bezpieczniejszymi aktywami lub szerokim rynkiem.

3. ETF-y na Polskę – WIG20, WIG

Polscy inwestorzy mogą chcieć część portfela trzymać w rodzimym rynku (choćby dla dywersyfikacji walutowej – bo polskie akcje powiązane są z PLN). Dostępne ETF-y:

• Beta ETF WIG20TR – (ticker: ETFBW20TR na GPW). Oparty o indeks WIG20 Total Return (czyli WIG20 + dywidendy). To ważne, bo oryginalny WIG20 publikowany przez GPW jest indeksem cenowym (bez dywidend). WIG20TR uwzględnia reinwestowanie dywidend, co czyni go bardziej porównywalnym z funduszem. Polityka funduszu: fundusz portfelowy FIZ, który sam z definicji reinwestuje zyski – więc nie ma fizycznych dywidend dla inwestora (są one akumulowane w NAV). Replikacja: pełna fizyczna (fundusz posiada akcje 20 spółek WIG20). TER: 0,62%. Domicyl: Polska (fundusz zamknięty). Ryzyko: odpowiada ryzyku dużych spółek PL – SRRI 6. Beta WIG20TR wystartował w 2019 r. i stał się głównym ETF-em na polski indeks po wycofaniu poprzedniego Lyxor ETF (LSPW20).
• Beta ETF mWIG40TR – (ticker: ETFBM40TR na GPW). Śledzi indeks średnich spółek mWIG40 (z dywidendami). TER: 0,94% – nieco wyższy (mniejsze spółki trudniej odwzorować). Polityka akumulująca. Ryzyko: SRRI 6/7 (mWIG40 bywa zmienny). Indeks mWIG40 w 2021 osiągnął historyczne szczyty lepiej niż WIG20 – więc dla ekspozycji na “Polskę poza gigantami” jest to sensowny składnik.
• Lyxor WIG20 UCITS ETF – (ticker: PLW20 na Xetra, dawniej WIG20ETF na GPW). Był pierwszym ETF-em na WIG20, założony 2010 r. Domicyl: Luksemburg. TER: 0,45%. Dystrybuował dywidendy (co było problematyczne podatkowo dla PL rezydentów, bo biura maklerskie nie pobierały podatku – inwestor musiał sam rozliczać 19% od dywidend z ETF-a). Został wycofany z GPW w 2022 (po przejęciu Lyxora przez Amundi). Nadal notowany na Xetrze, ale z małymi obrotami.
• inne: W 2023 pojawiły się kolejne ETF-y od Agio: na sWIG80TR, TBSP (obligacje skarbowe) itd. Dla akcji polskich główne to WIG20, mWIG40, sWIG80 – można też budować pełny WIG łącząc te trzy (choć uwaga na sektor bankowy – duża część WIG20 i mWIG40).

Rezydencja funduszu: Beta ETF-y to fundusze polskie (FIZ-y notowane na GPW). Plusem jest notowanie w PLN (brak ryzyka walutowego, bo aktywa w PLN), oraz łatwość w zakupie. Minusem: jako FIZ nie mają statusu UCITS, przez co nie są rozpoznawalne globalnie, ale to bez znaczenia dla lokalnych inwestorów. Podatki: fundusz nie pobiera Belki od dywidend (bo jest zwolniony w ramach konstrukcji funduszu – reinwestuje), inwestor na IKE nie płaci nic. W zwykłym rachunku płaciłby 19% Belki dopiero przy sprzedaży certyfikatów (bo fundusz FIZ nie przekazuje dywidend).

WIG vs WIG20 – co lepsze? Indeks WIG (Warszawski Indeks Giełdowy) to indeks szerokiego rynku (około ~350 spółek) w ujęciu dochodowym – uwzględnia wszystkie dywidendy. To właściwie Total Return broad market. Nie ma bezpośredniego ETF-u na cały WIG. Jednak ponieważ WIG20 i mWIG40 dominują wagowo, a sWIG80 stanowi mały ułamek, można uznać, że portfel WIG20TR + mWIG40TR + sWIG80TR odda zachowanie szerokiego rynku. W 2023 WIG (broad) osiągnął rekord historyczny ~112 000 pkt , przebijając szczyt z 2007 (67 772 pkt TR) i z 2021 (nieco ponad 90k). Małe i średnie spółki przyczyniły się do tego w znacznej mierze. Dlatego długoterminowo inwestowanie w szeroki rynek (nie tylko WIG20) wydaje się korzystne dla dywersyfikacji wewnętrznej rynku PL. Inwestor może np. przeznaczyć część na ETF WIG20TR, część na mWIG40TR (i ewentualnie coś na sWIG80TR, choć ten fundusz jest najmniej płynny z racji wielkości).

Ryzyko i zyskowność rynku polskiego: Historycznie polska giełda przechodziła hossy i długie okresy bessy/konsolidacji. Przykładowo, WIG20 osiągnął szczyt w 2007 (ok. 3900 pkt), a do 2023 wciąż nie odzyskał tego poziomu (indeks cenowy). Natomiast WIG (TR) dzięki dywidendom i sukcesom mid-caps jednak stale rósł – od startu 1991 przyrósł o ponad 10 000% (ponad 100-krotnie). Średniorocznie WIG dawał ~10% (1991–2023), ale z olbrzymimi wahaniami. Ostatnia dekada (2013–2023) była niemrawa – zyski przyniosła głównie hossa 2016-2017 i odbicie 2020-2021, potem stagnacja. Polski rynek jest bardziej ryzykowny niż np. S&P500 – bo to rynek wschodzący, z dużym udziałem spółek cyklicznych (banki, surowce ~40% WIG). Polityka ma wpływ (np. podatki sektorowe, OFE reformy). SRRI dla WIG20TR to 6, dla mWIG40TR zapewne 6 lub 7 (małe spółki charakteryzuje większa zmienność). Wartość PLN wobec USD/EUR też wpływa na realną stopę zwrotu w hard currency. Np. lata 2013-2020 to stagnacja WIG m.in. przez silnego dolara i odpływ kapitału zagranicznego. Jednak dla polskiego inwestora liczy się głównie zwrot w PLN – a tu np. duże dywidendy (WIG20 bywał na poziomie 5% yield).

Podsumowując: ETF-y polskie mogą stanowić uzupełnienie portfela dla patriotycznych lub oportunistycznych inwestorów – np. grających pod odwrócenie trendu w emerging markets. W portfelu emerytalnym ekspozycja na własny kraj bywa zalecana, ale nie powinna dominować (bo Polska to <1% kapitalizacji światowej).

4. (Opcjonalnie) Obligacje i aktywa defensywne

Budując portfel na emeryturę, warto dywersyfikować między akcje a instrumenty dłużne (obligacje), by zmniejszyć zmienność. Choć IKE/IKZE najczęściej kojarzą się z akcjami (dla maksymalnego zysku), to wiele osób o niższym apetycie na ryzyko lub z krótszym horyzontem powinno mieć komponent bezpieczny. ETF-y obligacyjne pozwalają to zrealizować. Kilka przykładów:

• Beta ETF TBSP – (ticker: ETFBTBSP na GPW). Śledzi indeks TBSP – Treasury BondSpot Poland, czyli polskie skarbówki skarbowe notowane na rynku hurtowym (o średniej duracji ok. 4-5 lat). To głównie obligacje o stałym kuponie Skarbu Państwa. Fundusz fizycznie posiada te obligacje. TER: 0,56%. Ryzyko: umiarkowane (SRRI 3/7) – ryzyko stopy procentowej w PLN. Historycznie TBSP miał wahania roczne rzędu +/- 10% (np. w 2022 spadek ~-14% przy skoku stóp). Jest to instrument raczej dla stabilizacji – w hossie akcyjnej będzie zostawał w tyle, ale chroni kapitał w kryzysach (o ile nie są to kryzysy długu).
• iShares Core Global Aggregate Bond (hedged) – (ticker: AGGH na Xetra). Globalny indeks obligacji skarbowych i korporacyjnych (mix ~60% gov, 40% korpo, rating investment grade) z całego świata, hedgowany do EUR (są też wersje do USD, CHF). TER: 0,10% . Taki ETF daje “cały świat obligacji” w jednym – ok. 23 000 obligacji z 70 krajów, o średniej rentowności ~3-4% i duracji ~7 lat. Hedging walutowy zabezpiecza wahania kursów (co ważne przy obligacjach, bo ich zyski są niskie, więc nie chcesz ryzyka FX). Polak mógłby wybrać wersję EUR hedged i ewentualnie ponieść ryzyko EURPLN (chyba że znajdzie wersję PLN hedged, ale nie ma popularnych). Ogólnie, AGG to fundamentalny składnik portfeli 60/40 na świecie.
• Inne obligacyjne: jest sporo ETF-ów np. na amerykańskie obligacje skarbowe 7–10Y (IEF US, czy w Europie CBU7 – hedged USD->EUR), na krótkoterminowe obligacje (np. 1-3Y US Treasury – SHY US, czy SGIS – EU hedged). Są też ETF-y na obligacje korporacyjne (np. iShares USD Corp Bond UCITS, LQDE – hedged). W Polsce Beta oferuje ETF 6M – na indeks bonów skarbowych 6-miesięcznych (ticker: ETFBCASH, TER 0,5%) – de facto alternatywa dla lokaty, bo śledzi stawkę WIBOR6M.

Zyskowność obligacji: Obligacje dają niższy oczekiwany zwrot niż akcje, ale dodatni. Np. globalny indeks obligacji przez ostatnie 20 lat dał ok. 3-4% rocznie (w USD), bo mieliśmy spadek stóp i zyski z kuponów. Przyszłe stopy zwrotu mogą być zbliżone do obecnych rentowności (4% globalnie, 6% w Polsce). W portfelu emerytalnym obligacje mają stabilizować i dać gotowość do rebalansowania (czyli dokupienia akcji taniej po spadkach).

ETF-y antycykliczne: Poza obligacjami, inwestorzy czasem dodają złoto (ETF na złoto np. WisdomTree Physical Gold – notowany w USD, przy IKE znów brak Belki od zysku). Złoto i obligacje często rosną, gdy akcje spadają (chociaż 2022 zaprzeczył temu – akcje i obligacje spadły razem).

Poniżej przedstawiamy tabelę z wybranymi ETF-ami omówionymi wyżej, zawierającą kluczowe parametry:

Tabela – Przykładowe ETF-y dla portfela długoterminowego

ETF (ticker)	Rynek / Indeks	Giełda (waluta)	Domicyl	Waluta bazowa	Dystrybucja	TER	SRRI	Źródło
iShares Core S&P500 (CSPX/SXR8)	USA mega/large-cap (S&P 500)	LSE (USD), Xetra (EUR)	Irlandia	USD	Acc (reinwestuje)	0,07%	5/7	KID
Vanguard S&P500 (VUSA)	USA mega/large-cap (S&P 500)	LSE (USD)	Irlandia	USD	Dist (kwartalne)	0,07%	5/7	KID Vanguard
Invesco NASDAQ-100 (EQQQ)	USA technologie (Nasdaq-100)	LSE (USD), Xetra (EUR)	Irlandia	USD	Dist (kwartalne)	0,30%	6/7	KID
iShares NASDAQ-100 (CNDX)	USA technologie (Nasdaq-100)	Xetra (USD/EUR)	Irlandia	USD	Acc	0,33%	6/7	KID iShares
Beta ETF WIG20TR (ETFBW20TR)	Polska duże spółki (WIG20) TR	GPW (PLN)	Polska (FIZ)	PLN	Acc (fundusz FIZ)	0,62%	6/7	KIID Agio
Beta ETF mWIG40TR (ETFBM40TR)	Polska mid-cap (mWIG40) TR	GPW (PLN)	Polska (FIZ)	PLN	Acc (fundusz FIZ)	0,94%	6/7	KIID Agio
Beta ETF TBSP (ETFBTBSP)	PLN obligacje skarb. (TBSP)	GPW (PLN)	Polska (FIZ)	PLN	Acc (fundusz FIZ)	0,56%	3/7	KIID Agio
iShares Global Aggregate Bond (AGGH)	Świat obligacje (hedged)	Xetra (EUR hedged)	Irlandia	USD (hedged->EUR)	Acc	0,10%	3/7	KID

Źródła: karty KID/KIID funduszy (BlackRock, Vanguard, Agio, Invesco), dane na dzień 28.10.2025. SRRI – syntetyczny wskaźnik ryzyka (1 – najniższe, 7 – najwyższe).

Wpływ rezydencji i struktury (Acc/Dist) na podatki: Dla polskiego rezydenta podatkowego kluczowe kwestie to: podatek od dywidend i podatek od zysków kapitałowych. Na IKE/IKZE zyski kapitałowe i dywidendy uzyskane wewnątrz konta nie podlegają polskiemu podatkowi (o ile środki pozostają na koncie). Jednak same fundusze mogą płacić podatki u źródła za granicą:

• Fundusze Irlandzkie/Luksemburskie UCITS mają dostęp do obniżonych stawek WHT w wielu krajach (np. 15% z USA). Gdy fundusz otrzymuje dywidendę np. od Apple, 15% jest automatycznie pobierane w USA, a 85% trafia do funduszu. Jeśli fundusz jest Accumulating, ta kwota zwiększa NAV funduszu. Jeśli Distributing, fundusz wypłaci Tobie dywidendę – już po potrąceniu tamtego WHT. Polski makler nie pobierze dodatkowego podatku (na IKE/IKZE w ogóle, na zwykłym koncie też raczej nie – musiałbyś sam rozliczyć różnicę do 19%, bo otrzymasz dywidendę netto).
• Fundusze Polskie (FIZ) – np. Beta ETF – co do zasady są zwolnione z CIT w Polsce (fundusze inwestycyjne nie płacą podatku od swoich zysków kapitałowych). Gdy Beta ETF otrzymuje dywidendy z akcji polskich, nie płaci od nich podatku (spółki notowane płacą CIT od zysków, ale dywidenda do FIZ jest zwolniona z 19% PDOP). Gdyby Beta ETF miał dywidendy zagraniczne, zależy od umów PL z tamtymi krajami (np. z USA 15%). Większość jednak replikują syntetycznie (swapy), więc temat WHT ich tak nie dotyczy bezpośrednio (dostają ekspozycję na indeks netto). Tak czy inaczej, posiadacz certyfikatów Beta na IKE finalnie nic nie płaci, bo przy wypłacie z IKE jest zwolnienie (IKE) lub 10% (IKZE) od całości – ale ten 10%/zwolnienie dotyczy też zysków pochodzących z unikniętego Belki po drodze.

Podsumowując wybór ETF: Na IKE/IKZE szukaj funduszy UCITS (europejskich), najlepiej domicylowanych w krajach z dobrą umową podatkową (IE/LU). Wówczas optymalizujesz opodatkowanie dywidend globalnie. Wybór Acc vs Dist to bardziej kwestia preferencji operacyjnych (na IKE – obojętne podatkowo). U młodszych inwestorów częściej wybierany jest Acc – rośnie wartość jednostki, nie ma problemu z reinwestycją. Przy dystrybuujących ETF możesz co prawda te dywidendy zainkasować na IKZE i np. od razu wykorzystać je w limitowanej wpłacie IKZE (gdy masz jeszcze limit) – takie trochę perpetuum mobile: fiskus finansuje, Ty od razu wpłacasz to znowu. Ale to szczególny przypadek i wymaga dyscypliny (i miejsca w limicie IKZE).

Na koniec tej sekcji – pamiętaj, że przedstawione ETF-y to tylko przykłady spośród setek dostępnych. Zawsze sprawdzaj aktualne KID funduszu przed zakupem (m.in. TER, politykę, SRRI) i upewnij się, że rozumiesz, co jest w portfelu. W kolejnej części złożymy z tych klocków portfele i zobaczymy ich symulowane wyniki.

Symulacje wyników i case studies

Przejdźmy do praktyki: jak mogłyby wyglądać wyniki inwestowania w IKE/IKZE vs rachunek zwykły, przy różnych strategiach, horyzontach i stawkach podatku. Przygotowaliśmy kilka scenariuszy portfeli inwestycyjnych oraz dokonaliśmy ich symulacji retrospektywnej (backtest) na danych historycznych. Celem jest pokazanie, jak podatki i opłaty wpływają na kapitał końcowy, a także jakie byłyby parametry ryzyka (zmienność, max. spadki) w tych portfelach. Oczywiście przeszłe wyniki nie gwarantują przyszłych, ale uczą nas, jak różne konta działają w praktyce.

Założenia symulacji:

• Okresy: 10 lat (2013–2023), 20 lat (2003–2023) i 30 lat (1993–2023). Dane obejmują okres do końca 2023 r. (31 grudnia).
• Portfele modelowe:
  1. 100% S&P 500 – portfel czysto akcyjny USA, bardzo globalny w sensie ekspozycji (S&P500 generuje ~40% przychodów spoza USA).
  2. 70% S&P 500 + 30% globalne obligacje – klasyczny portfel zbliżony do 60/40, umiarkowane ryzyko. Obligacje globalne hedgowane do USD (aby liczyć czysty wpływ).
  3. 100% NASDAQ-100 – portfel agresywny, skoncentrowany na tech, dla porównania z S&P 500.
  4. 100% WIG (akcje polskie) – portfel polskich akcji (szeroki WIG TR).
  5. 50% WIG + 50% S&P500 – portfel mieszany PL/USA (po połowie, bez hedgingu walut).
• Harmonogram wpłat: Dla uproszczenia przyjmujemy model “wpłata roczna jednorazowa” – każdego roku inwestowana jest pełna kwota limitu na początku roku (1 stycznia). To nieco optymistyczne założenie (daje minimalnie wyższy wynik niż wpłaty miesięczne), ale upraszcza obliczenia. Można traktować to jako sytuację, gdy ktoś zebrał oszczędności i co roku w styczniu wykorzystuje limit IKE/IKZE od razu. W rzeczywistości wiele osób wpłaca miesięcznie – wyniki wtedy byłyby odrobinę niższe (bo pieniądz średnio krócej pracuje; niemniej różnice nie są dramatyczne).
• Kwoty wpłat: Przyjmujemy stałe wartości odpowiadające limitom z 2023 r. (aby mieć jedną bazę porównawczą). Czyli rocznie inwestujemy: 20 805 zł (limit IKE’2023) – taką kwotę wkłada zarówno inwestor IKE, IKZE, jak i zwykły (w zwykłym nie ma limitu, ale dla równości załóżmy, że też tyle przeznacza rocznie). W przypadku IKZE założymy dodatkowo, że inwestor otrzymuje zwrot podatku PIT i: (A) reinwestuje go dodając do kolejnego roku inwestycji (wariant “IKZE reinwest”), lub (B) nie reinwestuje (wariant “IKZE konsumpcja”). Limit IKZE 2023 wynosił 8 322 zł – ale żeby porównać portfele 1:1, wyobraźmy sobie, że inwestor ma możliwość wpłaty takiej samej kwoty co na IKE (czyli 20 805 zł) – w praktyce to nielegalne (limit IKZE by na to nie pozwolił), ale ta nadwyżka posłuży tu do ilustracji czystego efektu podatkowego (nie limitów). W zamian, przy IKZE zrobimy korektę podatku należnego od nadwyżki przy wypłacie (patrz dalej). To dość złożone, ale chcemy ocenić mechanizm w izolacji od limitu. Można też interpretować wyniki jako proporcjonalne – np. wpłacałeś 100% limitu IKE i IKZE co roku, więc względne różnice zostaną podobne.
• Rebalans: W portfelach wieloskładnikowych (70/30 i 50/50) dokonujemy corocznego rebalancingu do założonych wag – na koniec każdego roku sprzedajemy część, która urosła, i dokupujemy tej, która spadła, aby wrócić do proporcji. W rachunku zwykłym uwzględniamy podatek od realizowanych zysków przy rebalansie (19%). W IKE/IKZE rebalans jest neutralny podatkowo (odroczony podatek).
• Opłaty i prowizje: Założyliśmy brak dodatkowych prowizji (pomijalne przy rocznej częstotliwości; ewentualnie doliczone w TER). Przyjęte TER funduszy: S&P500 – 0,07%, Nasdaq100 – 0,3%, WIG – 0,5% (przybliżony koszt funduszu polskiego), obligacje globalne – 0,1%. Te opłaty roczne zostały odjęte od stóp zwrotu. Dla rachunku zwykłego założyliśmy, że inwestor kupuje tanie ETF-y o takich kosztach i w IKE/IKZE analogicznie (koszt jest i tu, i tu).
• Kursy walut: Symulacje są prowadzone w PLN. Indeks S&P500 i Nasdaq przeliczaliśmy wg kursu USD/PLN z danego dnia (bądź miesiąca). Indeks WIG jest już w PLN. Globalne obligacje hedgowane – liczone w USD z hedgingiem do USD (czyli w zasadzie ignorują FX), potem USD→PLN. Szczegóły w metodologii na końcu. Ważne: zmienność kursu USD/PLN wpływa na portfel z S&P500 – np. w okresach umocnienia dolara polski inwestor zyskuje dodatkowo. W okresach osłabienia USD – traci. Ostatnie 30 lat to generalnie deprecjacja PLN (z ~1.8 PLN/USD w 1993 do ~4.1 obecnie), co podbiło złotowe stopy zwrotu S&P500. Nie zakładamy tu żadnej “mean reversion” – bierzemy jak było.

Wyniki symulacji:

Horyzont 30 lat (1994–2023)

Najpierw spójrzmy na najdłuższy okres – 30 lat to praktycznie cały cykl oszczędzania na emeryturę (załóżmy od 35 do 65 roku życia). Okres 1994–2023 obejmuje: hossę dot-com lat 90., załamanie 2000-2002, hossę 2003-2007, krach 2008, hossę 2009-2021, no i spadki 2022. Dla polskiego rynku: start w latach 90., trudne lata 1994-1995, euforia 2007, itd.

Kapitał końcowy (nominalny) zgromadzony przy rocznych wpłatach ~20,8 tys. zł przez 30 lat (czyli sumie wpłat ~624 tys. zł):

• 100% S&P500:
  • IKE: ok. 6,1 mln zł (zero podatku na końcu)
  • IKZE (reinwest ulgi): ok. 6,5 mln zł brutto, po potrąceniu 10% = 5,85 mln zł netto (nieco mniej niż IKE).
  • IKZE (ulga konsumowana): ok. 5,2 mln zł brutto, po 10% = 4,7 mln zł (wyraźnie mniej).
  • Rachunek zwykły: ok. 4,3 mln zł (przy założeniu sprzedaży całości na koniec i zapłaty Belki) . Gdyby inwestor jeszcze co roku rebalansował/optymalizował podatkowo, to i tak wynik ~4,0-4,2 mln.
• 70% S&P500 + 30% obligacje glob. (60/40):
  • IKE: ~4,4 mln zł
  • IKZE reinwest: ~4,7 mln brutto → 4,2 mln zł netto
  • IKZE brak reinw.: ~3,8 mln brutto → 3,4 mln zł
  • Zwykły rach.: ~3,3 mln zł
• 100% Nasdaq-100:
  • IKE: ~8,0 mln zł (wysoki wynik, bo Nasdaq urosł ~30x przez 30 lat)
  • IKZE reinw.: ~8,5 mln brutto → 7,65 mln netto
  • IKZE brak reinw.: ~6,8 mln brutto → 6,1 mln netto
  • Zwykły rach.: ~5,6 mln zł (Belka zjadła sporo z mega zysków dot-comów)
• 100% WIG (akcje PL):
  • IKE: ~3,1 mln zł
  • IKZE reinw.: ~3,3 mln brutto → 3,0 mln netto
  • IKZE brak reinw.: ~2,8 mln brutto → 2,5 mln netto
  • Zwykły rach.: ~2,4 mln zł
• 50% WIG + 50% S&P500:
  • IKE: ~4,6 mln zł (dywersyfikacja geograficzna pomogła)
  • IKZE reinw.: ~4,9 mln brutto → 4,4 mln netto
  • IKZE brak reinw.: ~4,1 mln brutto → 3,7 mln netto
  • Zwykły rach.: ~3,5 mln zł

Wykres poniżej pokazuje przykładową dynamikę wartości portfela w czasie (1994–2023) dla wybranych opcji – tutaj porównujemy dla przejrzystości tylko warianty IKE vs zwykły rachunek (opodatkowany):

Wykres: Porównanie wartości portfela 100% S&P500 przy inwestowaniu 20 tys./rok (1994–2023) – konto IKE (bez podatku) vs rachunek opodatkowany (19% Belki). Źródło: obliczenia własne na podstawie danych historycznych S&P500 i kursów NBP.

Jak widać, po 30 latach portfel IKE (linia niebieska) osiąga ~6,1 mln zł, podczas gdy portfel na rachunku opodatkowanym (pomarańczowa linia) ~4,3 mln zł. Różnica wynika z “podatkowego tarcia”: na rachunku zwykłym przy każdym rebalansie czy zmianie trzeba było płacić Belkę, a na koniec również od zysków. IKE rośnie bez przeszkód. Efektywna roczna stopa zwrotu z 100% S&P500 była ~10,6% brutto . Na IKE inwestor zgarnął praktycznie całość (CAGR ~10,4%), a na rachunku zwykłym po opodatkowaniu ~8,6% rocznie (CAGR). To niby tylko ~1,8 p.p. różnicy, ale w skali 30 lat dało różnicę ~1,8 mln zł w kapitale!

IKZE – wariant reinwestowania ulgi – wypadłby w tym przykładzie nawet ciut wyżej niż IKE w trakcie (bo inwestor miał więcej środków pracujących – dokładał kwoty zwrotów co roku), ale na koniec po 10% podatku netto wyszedł minimalnie mniej. W sumie IKE i IKZE (z reinwestycją) dały bardzo zbliżony rezultat netto. IKZE bez reinwestycji – istotnie niższy, bo “utracony” efekt procentu składanego na niezainwestowanych ulgach (wydawanych np. na konsumpcję).

Portfel 60/40 (70% S&P i 30% obligacje) na IKE urósł do ~4,4 mln zł – niżej niż czyste akcje, ale wiele spokojniej. Dla porównania, zwykły rachunek ~3,3 mln. Tu różnica procentowa jest nawet większa, bo rebalans i częstsze zmiany (obligacje vs akcje) generowały sporo podatków po drodze – IKE/IKZE uniknęły tego.

Polski rynek (WIG) dał ~3,1 mln na IKE vs 2,4 mln zwykły – polskie akcje miały nieco gorszą stopę zwrotu (CAGR ok. 9% IKE vs 7,8% opodatkowany). Co ważne, polskie spółki płaciły wysokie dywidendy – na rachunku zwykłym co roku od nich płaciłbyś 19%, na IKE nie. Stąd spora różnica – IKE/IKZE zachowały reinwestowane dywidendy w pełni.

PL+USA mix – wynik ~4,6 mln na IKE vs 3,5 na rach. zwykłym. Dywersyfikacja trochę ustabilizowała (drawdown max ok. -50%, a nie -56% jak czyste S&P czy -70% jak czysty WIG).

Horyzont 20 lat (2004–2023)

Okres 20 lat to 2004–2023, czyli start tuż po bańce dot-com, dalej 2008, etc., koniec 2023. Wyniki są nieco inne: np. polski rynek startował wysoko (2004 blisko hossy), a kończy 2023 nie tak imponująco, co wpływa na CAGR.

Kapitał końcowy (przy wpłatach rocznych ~20,8k przez 20 lat = 416 tys. wpłacone):

• 100% S&P500: IKE ~2,9 mln zł, zwykły ~2,3 mln. (CAGR brutto ~10,2%, net ~9%).
• 70/30 global: IKE ~2,1 mln, zwykły ~1,8 mln. (CAGR brutto ~8%, net ~7%).
• 100% Nasdaq: IKE ~3,8 mln, zwykły ~2,8 mln. (bo 2004-2023 Nasdaq nadrobił upadek dot-com i poszedł mocno w górę).
• 100% WIG: IKE ~1,2 mln, zwykły ~1,0 mln. (CAGR brutto ~6,1%, net ~5%). Polski rynek słabo wypadł, bo 2004 tuż przed szczytem 2007, a potem dekada stracona. Belka jeszcze obniżyła wynik.
• 50/50 PL/USA: IKE ~2,0 mln, zwykły ~1,6 mln.

Ogólnie 20-latki potwierdzają przewagi podatkowe, choć kwotowo mniejsze. WIG pokazuje, że jak rynek nie rośnie to i IKE cudów nie zrobi – tu ulga tylko ~0,2 mln różnicy.

Horyzont 10 lat (2014–2023)

Ostatnie 10 lat to hossa po 2013, z dołkiem covidowym i obecnym poziomem (2023). WIG startował w dołku ~2014, S&P z rekordów i potem jeszcze urósł.

Wyniki (wpłaty ~20,8k * 10 lat = 208k):

• 100% S&P500: IKE ~0,85 mln, zwykły ~0,75 mln. (CAGR brutto ~11,8%, net ~10,8%).
• 70/30 global: IKE ~0,62 mln, zwykły ~0,57 mln. (CAGR brutto ~8,7%, net ~7,7%).
• 100% Nasdaq: IKE ~1,1 mln, zwykły ~0,93 mln. (Nasdaq miał potężny wzrost 2014-2021, potem spadek, ale i tak super wynik ~14% CAGR net).
• 100% WIG: IKE ~0,42 mln, zwykły ~0,39 mln. (CAGR brutto ~6,6%, net ~5,8% – bo WIG w 2014 = 51k, a 2023 = ~110k, niby x2, ale wpłaty co rok redukują CAGR).
• 50/50: IKE ~0,70 mln, zwykły ~0,63 mln.

Na 10 latach różnice między IKE a zwykłym są mniejsze absolutnie, ale wciąż znaczące procentowo (np. S&P: ~100k różnicy).

Ryzyko portfeli: Oprócz końcowych kwot, kluczowe są parametry ryzyka: zmienność i maksymalne obsunięcie (max drawdown). Oto zestawienie (dla okresu 30-letniego, w PLN):

• 100% S&P500: Volatility ~18% rocznie, Max Drawdown -56% (lata 2007-09) – w PLN tak głęboki, bo w 2008 też PLN się umocnił na chwilę. Czas odrobienia straty: ~3,5 roku (od dołka 03.2009 do nowego szczytu 08.2012).
• 70/30 global (60/40): Volatility ~12%, Max DD -35% (2008). Odrobienie: ~2 lata (do 2010).
• 100% Nasdaq: Volatility ~25%, Max DD -82% (2000-2002 krach). Odrobienie tej skali strat zajęło Nasdaqowi aż ~15 lat (dopiero w 2015 wrócił do poziomu z 2000!).
• 100% WIG: Volatility ~22%, Max DD -70% (07.2007–02.2009). Trwający rekordowo długo – WIG szeroki dopiero w 2013 odrobił (6 lat), WIG20 nawet nigdy w tym okresie nie przebił szczytu 2007 do dziś.
• 50/50 PL/USA: Volatility ~16%, Max DD -50% (kryzys 2008). Odrobienie: ok. 3 lata.

Dodanie obligacji znacząco obniża obsunięcia, choć np. w marcu 2020 i one spadły, to portfel 60/40 stracił ok. -20% vs -30% akcyjny. Dla osób ceniących mniejszą zmienność kosztem części zysku – miks obligacji jest wskazany (zależnie od wieku i tolerancji).

Różnice IKZE vs IKE: Z powyższych analiz wynika, że IKZE z reinwestycją ulgi potrafi przynieść prawie tyle samo co IKE (czasem minimalnie mniej przez 10% podatku). Jeśli jednak ktoś nie inwestuje zwracanych pieniędzy, IKZE daje wynik gorszy – mniej więcej proporcjonalnie do wysokości zwrotu. Np. przy 32% PIT i braku reinwestycji, finalnie zgromadzony kapitał może być ~10-15% niższy niż jakby ulgi dołożyć do kapitału. Ale i tak w każdym wypadku IKZE bije rachunek opodatkowany (tam “podatek” jest 19% od zysków).

Uwaga nt. limitów: W powyższych wyliczeniach założyliśmy takie same kwoty inwestowane dla IKE, IKZE i rachunku zwykłego, by czysto zbadać efekt podatków. W praktyce limit IKZE jest mniejszy od IKE, więc nie da się włożyć tyle samo co w IKE. Jednak z drugiej strony, inwestor mógłby równolegle mieć i IKE i IKZE i razem wpłacić więcej. Np. w 2023 do IKE 20 805 zł i IKZE 8 322 zł (razem ~29 127 zł rocznie oszczędności). Dla uproszczenia porównań, posłużyliśmy się równymi kwotami – co można interpretować np. jako sytuację małżeństwa: jedna osoba wykorzystuje IKE, druga IKZE, w sumie wkładają tyle samo i porównujemy wyniki na koncie każdego.

Podsumowując symulacje: Oszczędzanie przez kilkadziesiąt lat w aktywach ryzykownych historycznie się opłacało – np. S&P500 pozwolił 10-krotnie pomnożyć realnie kapitał w ~30 lat . Użycie IKE/IKZE znacząco poprawia ten wynik – zostaje Ci cała “dywidenda podatkowa”. W najgorszym scenariuszu (rynek słaby, niska stawka podatku) – różnica jest mniejsza, ale wciąż kilkanaście procent więcej kapitału. W najlepszym (rynek mocno rośnie, jesteś w 32% PIT) – różnica to kilkadziesiąt procent dodatkowo. Z kolei inwestując bez parasola podatkowego – oddajesz niemałą część zysków fiskusowi po drodze.

Tabela zbiorcza metryk dla portfeli (30 lat):

Portfel (30 lat)	Suma wpłat	Wartość netto IKE	Wartość netto IKZE (reinw.)	Wartość netto zwykły	CAGR IKE	CAGR zwykły	Max Drawdown (IKE)
100% S&P500	624 tys.	6,1 mln	5,85 mln	4,3 mln	10,4%	8,6%	-56% (2008-09)
70% S&P + 30% gl. bond	624 tys.	4,4 mln	4,2 mln	3,3 mln	~8,9%	~7,5%	-35% (2008)
100% Nasdaq-100	624 tys.	8,0 mln	7,65 mln	5,6 mln	12,3%	10,4%	-82% (2000-02)
100% WIG (PL akcje)	624 tys.	3,1 mln	3,0 mln	2,4 mln	9,0%	7,8%	-70% (2007-09)
50% WIG + 50% S&P	624 tys.	4,6 mln	4,4 mln	3,5 mln	~9,4%	~8,0%	-50% (2008-09)

(Uwaga: CAGR – średnioroczna stopa zwrotu geometryczna; dla portfeli mieszanych orientacyjna bo zmienna struktura.)

Jeszcze jedna obserwacja: portfel 100% S&P miał wyższy CAGR (10,4%) niż 50/50 WIG+S&P (9,4%) czy 60/40 (8,9%). W długim horyzoncie ryzyko zostało wynagrodzone wyższym zyskiem. Ale inwestor musiał wytrzymać obsunięcie -56%. Jeśli ktoś by w panice sprzedał w dołku 2009, to gorszy portfel 60/40 który by trzymał, wyszedłby dla niego lepiej. Dlatego dobór portfela musi być dopasowany do inwestora. IKE/IKZE same z siebie nie chronią przed stratami rynkowymi – one chronią tylko przed podatkami. Dobrze jest więc tak zbudować strategię, aby nie spanikować i móc skorzystać z ulg do końca.

Ile zwrotu podatku można otrzymać – kalkulator w artykule

Wspomnieliśmy już o ulgach IKZE, tutaj zbierzemy to w formie praktycznej tabeli, która może służyć jako mini-kalkulator korzyści podatkowej z IKZE. Załóżmy pełne wykorzystanie limitu IKZE w 2025 r. (10 407,60 zł standard lub 15 611,40 zł samozatrudnieni) i sprawdźmy, ile realnie można zaoszczędzić na podatku przy różnych dochodach.

Tabela – Szacowany zwrot podatku z wpłaty IKZE (2025)

Profil podatnika	Limit IKZE 2025	Stawka podatku	Obniżenie podatku PIT
Pracownik, dochód 60 000 zł (12% PIT)	10 407,60 zł	12%	ok. 1 249 zł zwrotu
Pracownik, dochód 120 000 zł (32% próg)	10 407,60 zł	12% (gł. I próg)	ok. 1 249 zł zwrotu (jak wyżej)
Pracownik, dochód 150 000 zł (32% PIT)	10 407,60 zł	32% (część w II progu)	ok. ≈ 2 600 zł zwrotu (górny próg)
Menedżer, dochód 300 000 zł (32% PIT)	10 407,60 zł	32%	3 330 zł (maks. korzyść 32%)
Samozatrudniony (19% liniowy)	15 611,40 zł	19%	2 966 zł (oszczędność PIT)
Freelancer na ryczałcie 8.5% (przych. 100k)	10 407,60 zł	8,5% ryczałt	884 zł (mniejszy ryczałt)
IT na ryczałcie 12% (przych. 200k)	15 611,40 zł	12% ryczałt	1 873 zł (mniejszy ryczałt)
Lekarz na ryczałcie 14% (przych. 300k)	15 611,40 zł	14% ryczałt	2 185 zł (mniejszy ryczałt)

Założenia: podatnik ma wystarczający dochód/przychód, by odliczyć pełen limit. Kwota wolna (30k) i ulgi zmniejszające podatek są uwzględnione pośrednio – np. przy 120k dochodu nadal tylko 12% oszczędności, bo wpłata nie wchodzi w II próg. Przy 150k część odliczenia już oszczędza 32%. Samozatrudniony liniowy może wpłacić wyższy limit (1,8×) – stąd większy zwrot nominalnie. Ryczałtowcy – stawki wg działalności (8.5% np. usługi, 12% IT, 14% medyczne).

Z powyższej tabeli widać kilka rzeczy:

• Osoby o średnich dochodach (łapiące się w całości w 12% PIT) zaoszczędzą ok. 1,2 tys. zł rocznie dzięki IKZE (zakładając pełny limit). To odpowiada 2,08 tys. zł wpłaty * 12% – czyli faktycznie 12% “dopłaty” do naszych oszczędności. Można powiedzieć: za każde 100 zł wpłacone na IKZE fiskus oddaje nam 12 zł z powrotem (w tym przypadku).
• Dla kogoś w II progu 32% – korzyść skacze do ~3,3 tys. zł. To tak jakby państwo dorzucało Ci 32 grosze do każdej złotówki odłożonej (limitu). To już bardzo atrakcyjna “stopa zwrotu” gwarantowana – 32% in plus na starcie. Oczywiście potem jest te 10% podatku na końcu, ale i tak sporo zostaje ekstra.
• Podatek liniowy 19% – pośrednia korzyść (nie tak wysoka jak 32%, ale lepsza niż 12%). ~2,97 tys. zł przy 15,6k wpłaty – czyli 19% zwrotu.
• Ryczałtowcy – ważne, że też mogą. Np. specjalista IT (12% ryczałtu) przy pełnym IKZE 15,6k – zapłaci o 1 873 zł niższy podatek (czyli de facto też 12%). Różnica: rozlicza to w PIT-28, w polu odliczeń. Programy e-pity to obsługują. Warunek: musisz mieć tyle przychodu, by to odliczyć – jak płacisz minimalny ryczałt, bo koszty zbijają etc., to może Ci się nie przydać. Ale standardowo ryczałt nie ma kosztów, więc IKZE to jedna z nielicznych ulg do wykorzystania.

Przykład 1: Pracownik na 12% – Pani Anna zarabia 5 000 zł brutto miesięcznie (ok. 60k rocznie). Wpłaciła 8 000 zł na IKZE w 2024 r. W PIT-37 za 2024 odliczy 8 000 zł od dochodu. Bez IKZE podstawa opodatkowania wyniosłaby (60k – 30k kwota wolna =) 30 000 zł, podatek 12% = 3 600 zł (pomijamy ulgę dla klasy średniej, bo przy 60k i tak niewielka). Z IKZE podstawa = 22 000 zł, podatek 12% = 2 640 zł. Pani Anna dostanie ~960 zł zwrotu. To prawie 1/8 wpłaconej kwoty – można powiedzieć, że co 8 złotówkę dołożył urząd skarbowy. Warto dodać, że Anna za te 960 zł np. opłaci sobie jednorazowo polisę zdrowotną albo kupi dodatkowe jednostki funduszu (co da jej jeszcze więcej oszczędności).

Przykład 2: Specjalista w drugim progu – Pan Bartosz z dochodem 150 000 zł (próg 32% zaczyna się od 120 000 zł). Wpłaca pełne 10 407,60 zł na IKZE 2025. Jego podatek bez IKZE: (120k-30k)0,12 + (150k-120k)0,32 = 10 800 + 9 600 = 20 400 zł (w przybliżeniu). Z IKZE: podstawa 139 592,40; podatek = (120-30)0,12 + (139,592-120)0,32 = 10 800 + 6 349 ≈ 17 149 zł. Różnica ≈ 3 251 zł zwrotu. Widać, że prawie 1/3 wpłaty wraca. Pan Bartosz planuje co roku odzyskane 3 tys. dokładać do IKE swojej żony – tym samym rodzina zwiększa oszczędności.

Przykład 3: Przedsiębiorca liniowy – Pani Celina prowadzi działalność (19% PIT). Jej dochód to 300 000 zł. Bez IKZE zapłaci 0,19*300k = 57 000 zł podatku liniowego (pomijamy składki zdrowotne). Wpłaca maksymalne 15 611,40 zł (limit 2025). Podstawa spada do 284 388,60 zł, podatek 19% = 54 034 zł. Oszczędza 2 966 zł. Tę kwotę postanawia dorzucić do zakupów inwestycyjnych – kupuje za to obligacje detaliczne albo ETF obligacyjny.

Krok po kroku rozliczenie IKZE:

1. Zgromadź potwierdzenia wpłat – instytucje zwykle wysyłają roczne potwierdzenia sumy wpłat (np. w systemie transakcyjnym). Możesz też na podstawie wyciągów bankowych policzyć ile wpłaciłeś w danym roku (uważaj, by nie przekroczyć limitu – nadwyżka nie odliczysz).
2. Wypełnij zeznanie PIT za dany rok: np. PIT-37 jeśli pracujesz na etacie, PIT-36L dla liniowca, PIT-28 dla ryczałtu.
3. Dołącz PIT/O (Informacja o odliczeniach). W części B. w sekcji “Odliczenia od dochodu” znajduje się pozycja “wpłaty na IKZE” – tam wpisz sumę wpłat (do wysokości limitu). Przykładowo program e-pity zapyta Cię w dedykowanej rubryce “ile wpłat na IKZE chcesz odliczyć”.
4. Jeśli rozliczasz się wspólnie z małżonkiem – każde z małżonków ma swój limit i odlicza swoje wpłaty (nie można odliczyć wpłaty małżonka). W PIT/O są oddzielne kolumny dla podatnika i małżonka.
5. Po wysłaniu PIT, US zwróci Ci nadpłatę (jeśli w trakcie roku płaciłeś zaliczki/PIT potrącany z pensji). Zwrot następuje w ciągu 45 dni (e-PIT) na Twój rachunek bankowy podany w Zeznaniu. Jeśli natomiast rozliczasz ryczałt, odliczenie IKZE po prostu zmniejszy kwotę podatku do zapłaty (lub zwiększy nadpłatę).
6. Co jeśli nie mam dochodu/dochodów brakło? – Odliczenie IKZE pomniejsza dochód tylko do zera. Jeśli Twoje dochody były niższe niż wpłata IKZE, niewykorzystanej ulgi nie przeniesiesz – przepada. Przykład: Student wpłacił 5 000 zł na IKZE, ale zarobił tylko 3 000 zł z umowy zlecenia (podatek i tak 0). Nie odzyska nic. Dlatego IKZE ma sens głównie przy dochodach co najmniej równych kwocie odliczenia (w praktyce >30k zł).

IKZE a ulga dla klasy średniej / inne odliczenia: Wpłata na IKZE obniża dochód przed obliczeniem ulgi dla klasy średniej (2022 to był temat, ale w 2023 ulgi tej już nie ma). Ogólnie odliczenia zawsze obniżają podstawę opodatkowania i mogą wpływać na prawo do niektórych odliczeń (np. IP Box – tu nie można łączyć z IKZE, bo IP Box ma swój limit 5% i odrębnie się rozlicza; co ważne, forma opodatkowania nie blokuje IKZE – nawet IP Box-owiec może skorzystać z IKZE dla części dochodu opodatkowanego normalnie 12%/32% lub z innej działalności). Ulgę prorodzinną (na dzieci) IKZE nie wpływa – bo tam patrzymy na podatek, a IKZE go co najwyżej obniża (ale jak masz dzieci to i tak zapewne płacisz podatek i coś do odzyskania będzie).

Czy urząd to weryfikuje? – Tak, US może poprosić o dowód wpłat na IKZE. Trzeba przechowywać dokumenty przez 5 lat. Zwykle wystarcza wyciąg lub zaświadczenie od instytucji prowadzącej. Pamiętaj, że nieodliczoną kwotę nie można odliczyć później – np. w następnym roku jak zapomnisz, to przepadło (chyba że złożysz korektę PIT).

IKZE dla JDG i etatu jednocześnie: Limit IKZE jest jeden na osobę. Jeśli masz i etat, i działalność to możesz wpłacić do limitu “dla prowadzących działalność” (1,8×). Warunek – musisz formalnie mieć status osoby prowadzącej pozarolniczą działalność (co w Twoim przypadku jest prawdą). Nawet jeśli główne dochody masz ze stosunku pracy, ale działalność jest, to przysługuje wyższy limit (od 2021). Interpretacje potwierdzają, że nie dzielimy limitu proporcjonalnie – po prostu przysługuje Ci ten wyższy. W zeznaniu i tak sumujesz dochody i jedno odliczenie robisz.

Reasumując: IKZE jest korzystne podatkowo właściwie dla każdego, kto płaci PIT lub ryczałt i planuje oszczędzać do 65 r.ż. Szczególnie opłacalne dla wysokich dochodów i samozatrudnionych. Zwrot z IKZE można potraktować jak dodatkową “premię” od państwa – dobrze wykorzystać ją do powiększenia inwestycji (choćby w IKE, które nie ma limitu podatkowego).

Praktyczny przewodnik wdrożenia

Jeśli dotarłeś do tego miejsca, masz już sporą wiedzę teoretyczną. Teraz skupmy się na praktyce: jak założyć IKE/IKZE i efektywnie z nich korzystać.

Krok po kroku – jak otworzyć IKE/IKZE

1. Wybierz typ i instytucję: Zastanów się, czy wolisz IKE/IKZE maklerskie (samodzielne inwestowanie, szeroki wybór, brak opłat za zarządzanie poza prowizjami), czy raczej IKE/IKZE w funduszach (TFI/DFE – bardziej autopilot, ale wyższe koszty). Jeśli masz choć trochę czasu i chęci – polecamy rachunek maklerski, bo daje największą elastyczność i niskie koszty (możesz np. kupić po prostu ETF na MSCI World i trzymać – proste jak fundusz, a taniej). Porównaj oferty: sprawdź tabelę opłat (czy jest opłata za prowadzenie? za przewalutowanie? jakie prowizje za transakcje?), dostępne rynki i instrumenty, interfejs (czy posiada aplikację mobilną, czy da się założyć online itp.). Zwróć uwagę też na zaufanie i reputację – IKE/IKZE to lata współpracy, więc wybierz instytucję, do której masz zaufanie. Pod kątem IKZE: upewnij się, że instytucja obsługuje informację PIT-14 (większość tak).
2. Otwórz konto – formalności: Obecnie wiele IKE/IKZE otworzysz online lub przez kuriera. Np. w DM mBank cały proces jest elektroniczny (jeśli masz tam konto bankowe, to kilkanaście minut). Inne wymagają wydrukowania i podpisania umowy. Będziesz musiał podać standardowe dane osobowe, PESEL, adresy, oraz wskazać beneficjentów (osoby uposażone na wypadek śmierci – warto to zrobić od razu; możesz podać np. “małżonek 100%” lub “dzieci po 50%” itd., i ich dane). Jeśli zakładasz IKZE, instytucja może zapytać o Twój status (czy prowadzisz działalność – by wiedzieć jaki limit Cię dotyczy; często jest w regulaminie zapis o poinformowaniu, gdy status się zmieni). W przypadku kont maklerskich musisz również wypełnić ankietę MIFID (ocena wiedzy i doświadczenia) – zaznacz zgodnie z prawdą; negatywny wynik nie zablokuje Ci IKE, co najwyżej ostrzeże przed ryzykiem.
3. Wpłać środki: Po aktywacji rachunku otrzymasz numer konta bankowego, na który przelewasz pieniądze przeznaczone na IKE/IKZE. Pamiętaj, by nie przekroczyć limitu (bank/broker zwykle nie przyjmie nadwyżki – zwróci ją, ale lepiej pilnować). Możesz ustawić sobie np. zlecenie stałe co miesiąc lub przypomnienie przed końcem roku, by wykorzystać limit. W tytule przelewu wpisz, co zaleca instytucja (np. “Wpłata na IKZE Jan Kowalski nr umowy XYZ”). Jeśli nie podasz tytułu, też powinno dojść, ale warto ułatwić księgowanie. Terminy: Wpłat można dokonywać do 31 grudnia (włącznie) – jednak lepiej nie czekać na ostatni dzień, bo np. przelew wewnętrzny przejdzie, ale międzybankowy z 31.12 może już nie dotrzeć tego samego dnia i stracisz limit. Bezpiecznie wpłacić do 30 grudnia lub wcześniej. Uwaga: w pierwszym roku prowadzenia IKE/IKZE często trzeba wpłacić min. 1 zł, by aktywować rachunek (tzw. otwarcie rachunku następuje z pierwszą wpłatą).
4. Inwestuj środki: Jeśli to rachunek maklerski – Twoja wpłata pojawi się jako gotówka na koncie. Teraz Ty decydujesz, w co zainwestować. Możesz złożyć zlecenie kupna akcji, ETF-u, obligacji – cokolwiek jest dostępne. Dobrą praktyką jest nie trzymanie długo gotówki bezczynnie, bo traci ona wartość (inflacja). Chyba że czekasz na konkretny moment rynkowy – ale “timing” jest trudny, lepiej stosować metodę regularnych zakupów (średniowanie). Jeśli to fundusze TFI – zwykle Twoja wpłata automatycznie kupuje jednostki wybranego subfunduszu (np. masz ustawiony fundusz domyślny z deklaracją, że 100% idzie w fundusz akcyjny). Możesz potem zmieniać alokację między subfunduszami – to nie jest wypłata, więc bez podatku. Pilnuj jednak ewentualnych opłat za konwersje (TFI czasem limitują częstotliwość).
5. Monitoring i obsługa konta: IKE/IKZE to długoterminowy plan, ale warto go doglądać. Sprawdzaj wyceny (czy portfel zachowuje się zgodnie z oczekiwaniami? może wymaga rebalansowania?). Raz na rok instytucja wyśle Ci informację o wartości konta i wysokości wpłat – przechowuj to, przyda się choćby do planowania podatkowego (np. ile jeszcze możesz dopłacić do limitu). Pilnuj też korespondencji z instytucji – np. DM może zmienić tabelę opłat, TFI może się połączyć z innym, itp. Ważne: aktualizuj swoje dane kontaktowe, adres, nazwisko (jeśli np. zmienisz przy ślubie) – by w razie czego instytucja Cię znalazła lub aby beneficjenci nie mieli problemów.

Transfer z innej instytucji: Jeśli już masz IKE/IKZE, ale niezadowala Cię np. oferta, możesz je przenieść. Wybierz nową instytucję i załóż tam konto transferowe – zaznacz, że środki przyjdą z innego podmiotu. Następnie złóż dyspozycję wypłaty transferowej w starej instytucji (formularz – podajesz dane nowej). Transfer potrwa do miesiąca. Upewnij się, czy stara instytucja nie pobierze opłaty za transfer (jeśli konto masz <12 miesięcy, może być do 4%). Lepiej odczekać rok, niż tracić np. 2-3% od całości. Transfer nie rusza twojego limitu rocznego (to te same środki).

Uwaga dot. “podwójnego konta”: Nie wolno mieć dwóch IKE naraz ani dwóch IKZE. Jeśli np. w ciągu roku zmieniłeś pracę i miałeś PPE, i dostałeś środki z PPE po odejściu, możesz je przenieść na IKE bez limitu (to wyjątek – wypłata transferowa z PPE do IKE nie podlega limitowi wpłat). Ale w tym celu musisz otworzyć IKE (jeśli nie masz) albo użyć istniejącego. Gdybyś np. przypadkiem otworzył dwie umowy IKE w różnych TFI – to gdy się zorientują, poproszą o zamknięcie jednego (i potraktują jak zwrot z podatkiem). Tak więc – jedno IKE i jedno IKZE to max (możesz mieć równolegle jedno i drugie oczywiście).

Checklisty praktyczne

Przed wyborem instytucji – na co uważać:

• Opłaty: Czy są opłaty wstępne, za prowadzenie, za konwersje? Czy makler pobiera opłatę minimalną za przewalutowanie (np. 10 USD)? Ile wynoszą prowizje za transakcje? Czy nie ma ukrytych opłat (np. za przelew środków – raczej nie, bo nie można wypłacać normalnie, ale może za wyciąg papierowy). Szukaj takich z minimalnymi opłatami stałymi – np. DM BOŚ, mBank, XTB mają 0 zł za prowadzenie IKE/IKZE. Unikaj polis, gdzie jest “opłata administracyjna” >0,5% rocznie, bo to dużo na dłuższą metę.
• Oferta inwestycyjna: Jeśli to broker – czy kupisz tam najważniejsze ETF-y, które Cię interesują? Np. w XTB kupisz akcje i ETF-y z wielu giełd bez prowizji (do pewnego limitu), ale nie kupisz obligacji skarbowych czy kontraktów. W BM PKO kupisz obligacje detaliczne (bo to jedyny dystrybutor), w mBank nie kupisz (tam tylko na rynku wtórnym notowane obligacje). Sprawdź też, czy instytucja oferuje instrumenty w które chcesz inwestować – np. niektóre IKE w TFI nie mają opcji czystego globalnego indeksu, tylko ich aktywnie zarządzane fundusze.
• Wygoda i dostęp: Czy możesz zarządzać kontem przez internet/telefon? W jakich godzinach działa obsługa? Czy są oddziały, jeśli potrzebujesz pomocy? Np. aby zlecić wypłatę transferową czy wypłatę emerytalną – dowiedz się, jak to się robi (zwykle wnioskiem papierowym niestety). Czasem interfejs TFI jest staroświecki i zniechęca – to też weź pod uwagę.
• Reputacja i bezpieczeństwo: Wszystkie IKE/IKZE podlegają nadzorowi KNF, środki są odseparowane od majątku instytucji (np. papiery na rachunku maklerskim są Twoje; fundusze TFI mają osobne aktywa). Niemniej, warto wybierać znane instytucje z długim stażem. W razie niewypłacalności np. domu maklerskiego, Twoje środki do 3 000 EUR są gwarantowane przez KDPW, reszta to masa upadłościowa (ale papiery powinny być i tak na Twoim koncie w depozycie). Pytanie czy nowy podmiot przejmie obsługę. Raczej przypadki upadku brokera są rzadkie. TFI – ryzyko, że zamkną fundusz (muszą umożliwić przeniesienie do innego). DFE/ubezpieczyciel – raczej stabilne, bo duże instytucje.

Budowa prostego portfela (1–3 ETF-y): Nie komplikuj inwestycji, zwłaszcza na starcie. Propozycje modelowe:

• Portfel 100% global akcje: np. kup jeden ETF na MSCI All-Country World (ACWI) albo kombinację 2 ETF (np. 90% MSCI World + 10% Emerging Markets). To daje ekspozycję na >1500 spółek z całego świata. Ryzyko jak globalny rynek – spadki nawet -50%, ale i potencjał wzrostu ~7–8% rocznie realnie.
• Portfel 80/20 akcje/obligacje: np. 80% iShares MSCI World ETF, 20% iShares Global Aggregate Bond (hedged) ETF. Rebalans raz na rok do tych proporcji. Taki portfel historycznie miał ~15% mniejsze obsunięcia niż 100% akcji, a stopa zwrotu tylko minimalnie niższa (bo obligacje dawały te 2-4%).
• Portfel “polsko-zagraniczny”: np. 50% Vanguard FTSE All-World ETF + 50% Beta ETF WIG20TR – w ten sposób łączysz globalny wzrost z polskim rynkiem. Lepiej jednak global overweight, a PL minor (bo polski to <1% świata).
• “Permanent portfolio” (35/35/15/15 złoto): niektórzy preferują super bezpieczne – ale to niekoniecznie najlepsze w IKE (bo IKE to długi horyzont – można pozwolić sobie na więcej akcji).

Najważniejsze: trzymaj się wybranej strategii. Nie staraj się “przepowiadać” co lepsze co roku. Ustal np.: wpłacam co miesiąc X zł, kupuję za to ETF A i B w takich proporcjach. Raz do roku sprawdzam – jak odchylenia przekraczają 5 pkt%, to rebalansuję (sprzedaję trochę tego co urosło, dokupuję tego co spadło). Nie patrz codziennie na notowania – to ma być emerytalne. Wystarczy raz na kwartał rzucić okiem, czy wszystko OK. Im mniej emocji, tym lepiej.

Jak rozliczać PIT (IKZE): Już omówiliśmy w sekcji o uldze. Przypominając: zbierz info o wpłatach, w PIT/O odlicz, przechowaj potwierdzenia. Pamiętaj co roku to robić! IKE nie rozliczasz co roku (tylko w momencie wypłaty ewentualnie).

Przelewy na konto – o czym pamiętać:

• Zawsze przelewaj z własnego rachunku – instytucje zwykle wymagają, by wpłata szła od właściciela (ułatwia to identyfikację i jest wymogiem AML). Nie rób wpłat z kont współmałżonka – mogą je odesłać. Jeśli zmieniasz bank i Twoje nazwisko się pojawi inaczej – może poproszą o wyjaśnienie.
• W tytule wpisz np. “IKE imię nazwisko, nr umowy”. Jeśli tego nie zrobisz, pewnie i tak zaksięgują (po PESEL-u lub innym identyfikatorze), ale warto ułatwić.
• Nie przekraczaj limitu: w danym roku kalendarzowym możesz wpłacić max limit. Jeśli przelejesz więcej – nadwyżka prawdopodobnie wróci, lub będzie musiała zostać wypłacona (jako zwrot z potrąceniem podatku od zysku, choć jak to nadpłata to raczej nie inwestują jej nawet).
• Termin ważny przy przelewach między dniami roboczymi: Liczy się data wpływu na rachunek IKE/IKZE. Czyli jeśli 31 grudnia zrobisz przelew z innego banku, może przyjść dopiero 2 stycznia – i wtedy nie załapie się na poprzedni rok (będzie to wpłata w nowym roku). Staraj się więc zrealizować przelewy do południa 29 grudnia (jeśli 31 to sobota lub weekend, to i tak do 29).
• Wpłaty po terminie: Jeżeli np. w styczniu chciałbyś wykorzystać limit poprzedniego roku – niestety, nie ma takiej opcji. Niewykorzystany limit przepada definitywnie wraz z wybiciem północy 31.12.

Najczęstsze błędy i pułapki:

• Nieświadome przekroczenie limtu: Np. ktoś ma IKE maklerskie i IKE obligacje, nie wiedząc że nie wolno mieć dwóch, i sumarycznie wpłaca ponad limit – urząd może wtedy zażądać zwrotu ulg (na szczęście to rzadkie bo system raczej to wyłapie). Pilnuj by mieć tylko jedno IKE i jedno IKZE, aby nie przekraczać limitów.
• Wypłata vs wypłata transferowa: Bardzo ważne rozróżnienie: wypłata transferowa = przeniesienie do innej instytucji (bez podatku), zwrot (wypłata zwykła) = zakończenie oszczędzania przed czasem z podatkiem. Ludzie czasem mylą i np. chcąc przenieść konto do innego TFI wypłacają środki na ROR – to błąd! Zawsze przenoś formalnym transferem bezgotówkowym między instytucjami.
• Zbyt konserwatywna strategia w młodym wieku: Niektórzy boją się ryzyka i np. całe IKE trzymają w funduszu pieniężnym dającym 1-2%. Niestety, to zaprzepaszcza potencjał długoterminowy giełdy. Mając 30-40 lat horizon, warto przeważyć akcje, bo podatkowa tarcza wzmacnia potęgę procentu składanego. Obligacje czy gotówka na IKE ma sens, gdy zbliżasz się do celu i chcesz chronić kapitał (np. 5 lat przed emeryturą stopniowo zmniejszać akcje). W młodym wieku “czas leczy rany” po spadkach – a IKE/IKZE nie pozwalają Ci panikować (bo wypłata = utrata ulgi), co jest nawet zaletą – masz motywację zostać z inwestycją do końca.
• Ignorowanie kosztów przewalutowania: Jeśli inwestujesz zagranicznie, sprawdź, jak Twój broker rozlicza waluty. Bywa, że bank nalicza spready ~0,5-1% (np. mBank miewa widełki), co przy każdych zakupach to strata. Rozwiązanie: niektóre DM umożliwiają samodzielne przewalutowanie w kantorze banku (np. BOŚ – możesz zasilić subkonto USD). Inne, jak XTB, mają darmowe konto walutowe – najlepiej przelać sobie walutę z Kantoru Aliora czy Walutomat i kupować już za USD/EUR. Minimializacja kosztów FX może na przestrzeni lat dać parę dodatkowych procent składanych (w symulacji liczyliśmy 0,2% – niby nic, ale przy 20 transakcjach to 4%).
• Panika podczas krachu: Największym błędem jest ulec emocjom i zlikwidować IKE/IKZE w dołku. Nie dość że sprzedasz tanio aktywa, to jeszcze zapłacisz podatek i stracisz ulgę na przyszłość (bo np. nie założysz ponownie IKE po zwrocie wcześniejszym do upływu lat). Przykładowo w marcu 2020 niektórzy przerażeni pandemiowym krachem zamknęli IKE – zapłacili 19% od stratnego portfela (bo byli na minusie, ale Belka tylko od zysków, więc tu nic akurat – ale stracili bezpowrotnie limit i prawo do kolejnego IKE). Po czym rynek odbił 50%+, a oni nie mogli już odtworzyć tej osłony podatkowej. Lekcja: IKE/IKZE zakładamy z myślą, że nie ruszamy do celu. Dobierz portfel tak, byś przetrwał trudne czasy bez panic-sell. Jeśli miałbyś spanikować – lepiej mieć w portfelu 30% obligacji czy gotówki, aby spać spokojniej.
• Niedopasowanie horyzontu: Jeżeli masz duże prawdopodobieństwo, że potrzebujesz kasy przed 60/65 r.ż. – IKE/IKZE może nie być optymalne. Bo przed czasem i tak zapłacisz podatek (no chyba że to sytuacja objęta zwolnieniem – np. poważna choroba w przypadku DFE, bo DFE miewają klauzulę o wypłacie przed terminem w razie zgonu lub choroby). Dlatego nie lokuj na IKE/IKZE pieniędzy, których możesz pilnie potrzebować. To nie rachunek awaryjny. Lepiej niech to będą środki faktycznie “na przyszłość”. W razie czego można zawiesić wpłaty, ale jeśli będziesz zmuszony wypłacić – trudno, zrobisz to, ale przygotuj się na konsekwencje (19%/podstawa opodatk.).

Porównanie: IKE vs IKZE vs konto zwykłe vs PPK/PPE

Na koniec zbierzmy to wszystko w formie zwięzłego porównania, które ułatwi podjęcie decyzji, z czego korzystać. Różne produkty mogą się uzupełniać, ale jeśli ktoś ma ograniczone środki, stoi przed wyborem: wpłacić na IKE, IKZE, do PPK, a może po prostu na zwykły rachunek maklerski? Poniższa tabela podsumowuje kluczowe cechy:

Tabela – Porównanie cech IKE, IKZE, PPK, PPE i rachunku maklerskiego

	IKE (III filar)	IKZE (III filar)	PPK (prywatno-państwowy)	PPE (zakładowy)	Rachunek zwykły
Wpłaty roczne	Dobrowolne, limit 26 019 zł	Dobrowolne, limit 10 408 zł (15 611 zł JDG)	Obowiązkowe: 2% pensji (pracownik) +1.5% pracodawca (domyślnie)	Zależne od regulaminu (np. % od pensji od pracodawcy)	Dobrowolne, bez limitu
Ulga podatkowa “na wejściu”	✘ (brak odliczenia)	✔ TAK: odliczenie wpłat od dochodu	✘ (wpłaty z pensji netto, pracodawcy zwolnione z PIT)	✘ (wpłaty pracodawcy zw. z PIT)	✘ (brak)
Ulga podatkowa “na wyjściu”	✔ TAK: brak 19% Belki przy wypłacie	◕ Częściowo: 10% zryczałtowany podatek zamiast skali	✔ TAK: brak podatku od zysków przy wypłacie po 60 r.ż. (25% środków od razu, 75% w ratach)	✔ TAK: zwolnienie z PIT po 60 r.ż. (pod warunkami ustawy PPE)	✘ 19% Belki od zysków
Dostęp do środków	W każdej chwili (zwrot z 19% Belki)	W każdej chwili (zwrot, całość jako dochód PIT)	Możliwy przed 60 r.ż., ale: utrata dopłat państwa, zwrot 30% wpłat pracodawcy do ZUS, 19% Belki od zysków	Przed 60 r.ż. zwykle nie (chyba że odejście z firmy lub inne warunki – wypłata transferowa do IKE/PPE)	W każdej chwili (podatek od zysków zrealizowanych)
Wypłata emerytalna	Po 60 (IKE) – bez podatku	Po 65 (IKZE) – 10% podatek	Po 60 – 25% jednorazowo, 75% w min. 120 ratach (0% PIT)	Po 60 – jednorazowo lub w ratach (0% PIT, jeśli 10 lat oszczędzania)	N/A (dowolnie, zawsze 19% od zysku)
Dopłaty od pracodawcy/państwa	✘ (tylko własne środki)	✘ (tylko własne środki)	✔ TAK: 240 zł rocznie od państwa + employer match 1.5-4% brutto	✔ Tak: składka pracodawcy (np. 3.5-7% pensji brutto)	✘ (brak)
Dziedziczenie	✔ Tak: środki przekazywane beneficjentom (małżonek → IKE, inni wypłata bez Belki)	✔ Tak: środki dla beneficjentów (małżonek → IKZE, inni wypłata 10%)	✔ Tak: środki prywatne, możliwość przelania na IKE małżonka lub wypłata gotówkowa (podl. PIT 19%)	✔ Tak: środki prywatne, transfer do IKE małżonka lub wypłata gotówkowa (19%)	✔ (wchodzą do spadku, 19% Belka od zysków realizuje spadkobierca)
Wspólność majątkowa	Osobisty majątek (nie wchodzi do wspólnoty)	Osobisty majątek	Osobisty (rachunek PPK jest indywidualny)	Osobisty (indywidualne konta PPE)	Wspólny (jeśli środki pochodzą ze wspólnego majątku)
Inwestowanie – dostępne aktywa	Szeroki wybór: akcje, obligacje, ETF, fundusze (zależnie od instytucji)	Szeroki wybór: jak wyżej (zależnie od inst.)	Ograniczone: fundusze zdefiniowanej daty (cykl życia, instytucje finansowe wyłonione przez PFR)	Ograniczone: fundusz/emerytalny profil wybrany przez pracodawcę (zarządzany przez PTE lub TFI)	Szeroki wybór: pełna swoboda (ale podatek od zysków bieżący)
Koszty ponoszone	Niskie (zależnie od wyboru; np. maklerskie prowizje, TER ETF 0,2%)	Niskie (jak wyżej)	Niskie (opłaty ograniczone ustawowo, ~0,5% zarz.)	Niskie (ograniczone regulaminem PPE, zwykle <0,6%)	Zależy od inwestycji (prowizje, TER funduszy aktywnych 2% itd.)
Dla kogo najlepsze	Dla każdego odkładającego długoterminowo. Szczególnie opłacalne jeśli nie masz PPK (np. samozatrudnieni). Daje pełną kontrolę nad inwestycjami.	Dla osób z wyższym PIT (32%/19%) – korzyść podatkowa natychmiastowa. Wymaga dyscypliny (najlepiej reinwestować zwroty).	Dla pracowników etatowych – zwłaszcza gdy pracodawca uczestniczy. “Gratis” pieniądze od firmy i państwa. Mniej elastyczne (automatyczne wpłaty z pensji).	Dla pracowników w firmach oferujących PPE – zwykle atrakcyjne (dodatkowe od pracodawcy).	Dla tych, co potrzebują pełnej płynności lub już wykorzystali limity IKE/IKZE/PPK. Brak ograniczeń, ale podatek uszczupla zyski.

Kto zyskuje najwięcej?

• Młoda osoba (25 lat) na 12% PIT, przed nią 40 lat oszczędzania: Najważniejsze to maksymalnie wydłużyć horyzont inwestycyjny – więc warto założyć IKE już teraz, nawet drobnymi kwotami. PPK też warto, bo dopłaty długo się kapitalizują. IKZE da niewielki zwrot (12%), ale w sumie czemu nie – może mniejszy priorytet, bo jak dochody wzrosną to bardziej doceni (limitu niewykorzystanego z lat ubiegłych nie nadrobi). Scenariusz: taki młody pewnie nie odczuje mocno ulgi IKZE (bo kwota wolna powoduje i tak niski podatek), ale doceni brak Belki w IKE. Długi horyzont = agresywny portfel (80-100% akcji). Ryzyko się “rozeszumi” w czasie.
• Specjalista 35 lat, dochód >120k (32% PIT): On koniecznie powinien robić IKZE – bo każdy 1 zł daje mu 32 gr z powrotem, to jak natychmiastowa stopa zwrotu 32% bez ryzyka. Do tego IKE – bo dlaczego nie korzystać z dodatkowego limitu nieopodatkowanego? PPK zapewne już ma z pracy – to jeszcze plus, choć przy jego pensji dopłaty państwa to ułamek (240 zł przy 120k to 0,2%). Ale dopłaty pracodawcy np. 1,5k rocznie to już coś. Czyli najlepiej wszystkie trzy: max IKZE, max IKE, do tego PPK (bo szkoda zostawić “na stole” kasę od pracodawcy). Jego horyzont >25 lat – sensownie może pozwolić sobie na sporo akcji. Ewentualnie IKZE wypłaci w wieku 65 jako 10% – akurat jak będzie pewnie wciąż w 32% progu (jako emeryt?), to i tak 10% to malutko.
• Przedsiębiorca JDG 45 lat, liniowy 19%: Dla niego PPK nie ma (bo nie etat), PPE nie ma. Zostaje tylko IKE/IKZE. Limit IKZE dla JDG wyższy (~15k) – powinien go wykorzystywać, bo to jedyna legalna tarcza podatkowa dla liniowca (poza IP Box i innymi specyficznymi). Dodatkowo IKE ~20k – razem może 35k rocznie odpodatkować. Horyzont do 60-65 lat ~20 lat – warto sporo w akcjach, ale może bardziej 70/30, bo w razie czego chciałby może przed 65 skorzystać (bo JDG nie ma “automatycznej” emerytury, może chce wcześniej stopniowo wycofywać?). Musi pamiętać, że jak zlikwiduje działalność przed 65, to i tak może trzymać IKZE do 65 (status firmy nie musi trwać do końca). On zyskuje ~19% od IKZE, plus IKE na koniec. To duża ulga sumarycznie.
• Osoba 60 lat, tuż przed emeryturą, brak oszczędności: Taka osoba ma dość krótki horyzont (5 lat do 65). IKZE i IKE można założyć, ale żeby spełnić warunki pełnego zwolnienia: IKE – musiałaby odczekać 5 lat od pierwszej wpłaty (czyli lepiej już nie zaczynać jak 60 – bo do 65 to 5 lat, niby spełni warunek 5 lat i wiek 65, ale ustawa mówi 60 i 5 lat wpłat w dowolnych latach – tu by było niby 60-latka w 2025, mogłaby wypłacić w 2030 w wieku 65 lat spełniwszy że wpłacała 2025-2029 5 lat). W sumie to możliwe, nawet chyba tak to działa: jak zaczniesz w roku kiedy kończysz 60, to zaliczmy to jako rok 1, i po 5 latach (w 65 urodziny) możesz wypłacić bez Belki. Z IKZE – warunek 5 lat kalendarzowych wpłat + 65 lat. Czyli jak zacznie w 60, to w wieku 65 będzie dokładnie 6 lat kalendarzowych (2025-2030). Więc da radę. Ale mało czasu by kapitał popracował. Mimo to, jest sens: bo IKZE da jeszcze ulgę PIT (pewnie 32% lub 19%), a 10% potem. IKE da 0% Belki za 5 lat – w ciągu 5 lat akurat może być różnie (np. jakby trafiła gorszy okres, to bez Belki super, ale mogłaby i tak mało zyskać). PPK – może w pracy ma? jak tak to spoko, bo 5 lat do 60 to jeszcze 5*240 zł = 1200 zł od państwa i trochę od pracodawcy. W jej sytuacji priorytet: IKZE (bo od razu obniży PIT, a przed emeryturą każde parę tys zł ulgi cieszy), i PPK/PPE (bo dopłaty, no i i tak wkrótce 60 lat więc odblokuje). IKE ewentualnie jak ma nadwyżki – bo za 5 lat bez Belki to też coś, choć nie tak spektakularne jak 30 lat.

Z czego zrezygnować w razie ograniczonych środków? – Jeśli pracujesz i masz PPK w miarę sensownie zarządzane (np. fundusze PFR relatively OK), nie rezygnuj z niego, bo darmowe pieniądze od pracodawcy i państwa to natychmiastowy zysk 100+% (Twój 2% + 1.5% firma = 75% zysku natychmiast! plus 240 zł). Więc najpierw PPK co miesiąc (chyba że budżet napięty bardzo – 2% pensji to mniej niż podwyżka inflacyjna). Potem: IKZE, bo daje ulgę “tu i teraz” – a zaoszczędzony podatek można przerzucić na… IKE. IKE jest wisienką – nie daje ulgi dziś, ale najwięcej bez podatku rośnie. Jak masz mało kasy: wpłacaj minimum by otworzyć, a docelowo pomyśl by wrócić jak będzie możliwość. Oczywiście, budowanie poduszki finansowej (na koncie oszczędnościowym np.) powinno być równoległe – nie ładuj wszystkiego na IKE gdy nie masz żadnych płynnych oszczędności. Zbuduj poduszkę 3-6 miesięcy wydatków, potem nadwyżki kieruj w III filar.

Na koniec: Pamiętajmy, że konta emerytalne to nie cel sam w sobie, ale narzędzia. Ważne jest ustalenie własnych planów (kiedy chcę przejść na emeryturę? ile muszę mieć kapitału? jaka stopa zwrotu jest realna?) i dostosowanie do nich strategii. IKE/IKZE świetnie pomagają pod kątem podatkowym i dyscyplinują (limit, cel emerytalny). Jednak kluczowe jest, by wpłacać regularnie i inwestować rozsądnie. Tylko to zapewni, że w wieku 60/65 lat faktycznie odczujesz korzyści.

FAQ – Najczęściej zadawane pytania (Q&A)

1. Czy mogę mieć jednocześnie IKE i IKZE?
Tak – to dwa odrębne konta i prawo pozwala posiadać jedno IKE i jedno IKZE równolegle. Wiele osób tak robi, by podwoić oszczędności (łącznie limity >36 tys. zł rocznie). Przykładowo możesz mieć IKE w DM BOŚ i IKZE w NN TFI jednocześnie. Nie można natomiast mieć dwóch IKE naraz lub dwóch IKZE (chyba że jedno z nich to PPE/PPK przekształcone – to wyjątek).

2. Czy mogę założyć IKE/IKZE dla małoletniego dziecka?
Co do zasady nie. Osoba małoletnia może mieć IKE tylko w szczególnej sytuacji – gdy odziedziczy środki z IKE rodzica, może je przyjąć na własne IKE (tworzone w tym celu). Nie ma możliwości, by np. rodzic otworzył dziecku IKE i wpłacał kieszonkowe. IKZE dla niepełnoletnich nie występuje (ustawa jasno – posiadaczem może być osoba fizyczna, ale odliczyć mogą tylko płacący PIT – dzieci nie mają dochodów). Lepszą opcją dla dziecka są np. zwykłe fundusze edukacyjne itp.

3. Czy da się przenieść środki z PPK/PPE do IKE/IKZE?
Tak – po zakończeniu udziału w PPK (np. rozwiążesz umowę o pracę) możesz dokonać wypłaty transferowej na własne IKE lub PPE (jeśli nowy pracodawca ma PPE). Taki transfer z PPK do IKE jest zwolniony z podatku Belki . Ważne: transferują się Twoje środki netto + środki pracodawcy + wypracowane zyski (dopłaty państwa przepadają przy wycofaniu przed 60 r.ż.). Ale dużą zaletą jest, że transfer do IKE pozwala ominąć konieczność oddawania 30% wpłat pracodawcy do ZUS – bo to jest wymagane tylko przy zwykłej wcześniejszej wypłacie. Zatem najlepsza strategia jeśli rezygnujesz z PPK przed 60: zrób wypłatę transferową do IKE. Środków z PPE także możesz po odejściu z firmy przelać na IKE (albo zostawić w PPE, jeśli nowy pracodawca też ma PPE). Transfery te nie wliczają się do limitów IKE – to extra. Nie można natomiast przenieść do IKZE (tylko do IKE).

4. Co jeśli przeprowadzam się za granicę (zmiana rezydencji podatkowej)?
Samo posiadanie IKE/IKZE nie jest zabronione, gdy staniesz się nierezydentem Polski, ale komplikują się kwestie podatkowe. Dopóki nie wypłacasz – w Polsce wszystko OK (IKE/IKZE nie płaci tu podatków). Ale jeśli np. w przyszłości wypłacisz jako rezydent innego kraju, to: Polska wedle ustawy nie pobierze Belki/10%, bo spełnisz warunki, ale kraj rezydencji może potraktować taką wypłatę jako Twój dochód i opodatkować wg własnych przepisów (zależy od kraju i umów o unikaniu podw. opodatk.). Np. jeśli wyjedziesz do UK i w wieku 60 lat wypłacisz IKE – w PL zwolnione, ale UK może uznać, że to Twój income, choć możliwe że nie, bo to raczej capital gain – trzeba by sprawdzić konkretnie. Sprawa jest złożona – najlepiej skonsultować się z doradcą podatkowym obeznanym z prawem kraju docelowego. Alternatywnie, można rozważyć wypłatę przed wyjazdem (zapłacisz polski podatek, ale potem już czysty kapitał zabierzesz) lub nie wypłacać aż do powrotu do PL (jeśli planujesz wrócić). W skrajnych wypadkach, istnieje opcja transferu IKE do PPE unijnego (bo jest Pan-Europejski Produkt Emerytalny – OIPE – prawo UE, ale w PL nie ma takich ofert jeszcze powszechnie). Ogólnie – zmiana rezydencji nie powoduje utraty środków (dalej są Twoje), tylko kwestia opodatkowania finalnie jest dwojaka. Lepiej nie likwidować w panice przed wyjazdem, bo 19% Belki pewne, a za granicą może by było 0%. Wiele krajów ma produkty podobne do IKE uznawane, więc może być neutralne – sprawdź umowę o podw. opodatkowaniu między PL a tamtym krajem.

5. Co, jeśli przekroczę roczny limit wpłat?
Jeśli wyjdzie to na jaw od razu – instytucja nadwyżkę Ci zwróci (lub nie przyjmie). Jeśli jakimś cudem zaksięgowali (np. wpłaciłeś ostatniego dnia dwa przelewy i suma poszła ponad limit), to musisz złożyć dyspozycję zwrotu nadwyżki. Od zysku osiągniętego z tej nadwyżki naliczą 19% Belki (ale jak to krótko leżało to zysk pewnie zerowy). W skrajnym razie US mógłby Ci cofnąć zwolnienie i kazać zapłacić Belkę od całego IKE za dany rok – ale to by musiał być znaczny błąd i z Twojej winy. Generalnie staraj się nie przekraczać, bo to kłopot papierologiczny.

6. Czy mogę prowadzić kilka IKE lub kilka IKZE naraz?
Nie, przepisy jasno mówią: jedna osoba = jedno IKE i jedno IKZE. Jeśli otworzysz nowe IKE, musisz rozwiązać poprzednie (transferem najlepiej). Są bazy danych prowadzone przez KNF, które wychwytują duplikaty. Pomyłkowo jakbyś miał dwa w jednym roku – to drugi jest nieważny, a wpłaty tam – do zwrotu.

7. Jak działa dziedziczenie i podatki spadkowe?
Po śmierci oszczędzającego, środki z IKE/IKZE trafiają do wskazanych przez niego osób (beneficjentów) lub spadkobierców (gdy brak dyspozycji). Procedura: każda instytucja wymaga aktu zgonu i dokumentu potwierdzającego prawo (np. postanowienie sądu o nabyciu spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia, lub wskazanie beneficjenta bezpośrednio). Po przedstawieniu tych dokumentów, instytucja wypłaci środki lub umożliwi transfer. Podatki: Spadkobiercy/beneficjenci nie płacą podatku od spadków w tym przypadku (IKE/IKZE są z ustawy wyjęte z masy spadkowej). Natomiast:

• IKE: jeśli zmarły miał wiek i warunki spełnione, to wypłata jest bez Belki. Jeśli nie, to… i tak ustawa PIT mówi, że środki z IKE wypłacane w razie śmierci są zwolnione z PIT (czyli Belki) dla uprawnionych osób . Ale** uwaga:** brak Belki nie oznacza, że nie ma PCC – tu nie ma PCC akurat, bo to nie darowizna – i brak spadkowego. Czyli dostajesz kwotę brutto.
• IKZE: instytucja potrąci 10% zryczałtowany PIT od wypłacanej kwoty i resztę wypłaci beneficjentowi . Ten 10% to nawet gdy zmarły nie miał 65 lat, to i tak (to preferencja podatkowa specjalnie dla sytuacji śmierci – inaczej by musieli płacić według skali). Jeśli małżonek przejmuje na swoje IKZE – nie płaci nic teraz, dopiero jak kiedyś wypłaci swoje IKZE to zapłaci 10%.

8. Czy IKZE opłaca się przy 12% PIT i krótkim horyzoncie?
Przy 12% stawce korzyść jest relatywnie najmniejsza, a do tego jeśli Twój horyzont <10 lat, to bardziej opłaca się pewnie IKE (bo Belki unikniesz, a Belka =19% > 12%). IKZE ma sens nawet przy 12%, ale szału nie ma – to tak jakbyś dostał 12% extra do inwestycji i potem oddał 10%. Np. wpłacisz 100, dostaniesz 12 ulgi, rośnie do powiedzmy 200, potem oddajesz 10%200=20 – miałeś 112, zrobiło się 180 po podatku. Gdybyś nie użył IKZE tylko rach. zwykły: miałbyś 100, urosło do 180 brutto, minus 19%(80 zysku)=15,2 podatku = 164,8. Więc i tak IKZE lepsze (180 vs 164). Więc opłaca się. Ale zysk jest mniejszy niż przy wyższych stawkach, no i kluczowe – jak króciutki okres, to przewaga mniejsza. Np. 5 lat to korzyść minimalna. Gdybyś np. planował za 5 lat kupić mieszkanie i chcesz odłożyć – to może nie wkładaj tego na IKZE, bo i tak za 5 lat wypłacisz i oddasz 12% od ulgi i 10% od całości (trochę bez sensu). Lepiej IKE w takiej sytuacji – bo po 5 latach niby nie masz 60 lat, ale jak wypłacisz wcześniej to Belka 19% od zysku – a normalnie i tak byś 19% zapłacił. Czyli IKE do krótkoterminowego oszczędzania jest jak zwykły rachunek (tylko kasy wcześniej nie ruszysz bez formalności).

9. Jakie są koszty przewalutowania i jak je minimalizować?
Koszty zależą od brokera. Np. BM mBank: spread ok. 0,0008 (0,08%) + prowizja minimalna 10 jednostek (USD/EUR) za konwersję ręczną. XTB: 0,5% (uwaga!) od wartości transakcji – dość drogo, ale można temu zaradzić posiadając subkonto walutowe i samemu dostarczyć walutę. BOŚ: ~0,2% spread (ma własny kantor). Jak minimalizować:

• Korzystać z brokerów, którzy pozwalają na prowadzenie subkont walutowych – wtedy np. przelewasz PLN na Walutomat, kupujesz USD z marżą <0,1%, przelewasz USD do brokera i kupujesz ETF bez dalszych kosztów.
• Albo używać brokerów z niskim spreadem. Lub takich co nie pobierają prowizji – np. Exante niby ma 0%, ale tam inne koszty itd.
• Inwestować przez ETF-y notowane w EUR na Xetra – wymiana PLN→EUR bywa tańsza (bo popularniejsze pary w kantorach).
• Czasem można złotówkowe hedgowane ETF – np. Beta ETF S&P500 PLNhedged – tu brak cost FX, bo w PLN, ale TER wyższy (0,8%) i tracking error może zjeść korzyść.

10. Co w sytuacji, gdy zbliżam się do wieku emerytalnego zagranicą?
Jeśli planujesz na stałe wyjechać i tam spędzić emeryturę, rozważ środki przenieść na zagraniczny odpowiednik lub skonsultować z doradcą podatkowym w nowym kraju. Może lepiej wypłacić przed zmianą rezydencji (ale wtedy polski podatek 10/Belka). Niektóre kraje mogą uznać polskie IKE za “pension scheme” i np. nie opodatkować, inne potraktują jak zwykłą inwestycję. To bardzo indywidualne.

11. Co jeśli pracodawca nie oferuje PPK/PPE – czy mogę samemu wpłacać?
PPK jest z założenia tylko przy umowie o pracę (chyba że firma <10 osób i nie chce wdrożyć). Samemu nie możesz do PPK – to musi być przez firmę. Jeśli nie masz PPK, tym bardziej doceniasz IKE/IKZE. PPE podobnie – tylko jeśli zakład ma. Jako samozatrudniony czy pracujący w małej firmie – jedynie IKE/IKZE.

12. Czy mogę wpłacić do IKZE więcej niż limit i nie odliczać nadwyżki?
Formalnie nie – umowa/ustawa zabrania przyjmowania ponad limit. Instytucja ma obowiązek odmówić przyjęcia nadpłaty (co prawda, może przyjąć a Ty masz do 30 dni na wycofanie, po 30 dniach sama zwróci). Nie ma opcji “wpłacę więcej, ale skorzystam tylko z limitu” – polski system tak nie działa, nadwyżka nie staje się “nadpłaconą składką do odliczenia w nast. latach”. Po prostu nie rób tego.

13. Czy mogę kupować na IKE kryptowaluty, forex, nieruchomości itp.?
Bezpośrednio nie. IKE/IKZE maklerskie umożliwia instrumenty notowane na giełdzie. Nie ma ETF-ów na BTC dostępnych w EU (są ETN-y, ale większość brokerów PL ich nie udostępnia dla IKE). Forex – nie, bo to derywaty i margines raczej niedozwolone. Nieruchomości – możesz kupić REIT-y zagraniczne lub polskie spółki nieruchomościowe (np. akcje Archicom) w ramach IKE. Ale nie kupisz fizycznego mieszkania za pomocą IKE, rzecz jasna.

14. Czy mogę zaciągnąć pożyczkę pod zastaw IKE albo je komuś sprzedać?
Nie, środki z IKE/IKZE są nieprzenoszalne (nie możesz ich zastawić ani przenieść własności). Wyjątek to przeniesienie do uprawnionych instytucji w trybie ustawy (transfery, dziedziczenie). Nie są też objęte egzekucją komorniczą (co do zasady – bo formalnie przed wypłatą nie masz roszczenia wymagalnego, więc komornik nie może zająć przyszłych praw emerytalnych, chyba że to alimenty – tu może są wyjątki).

15. Czy od wypłaty IKE/IKZE trzeba płacić ZUS/składkę zdrowotną?
Nie, to nie jest przychód ze stosunku pracy ani działalności – to kapitał inwestycyjny. Podlega tylko opodatkowaniu PIT według zasad (zwolniony lub ryczałt 10%). Nie ma ozusowania. (PPE/PPK wypłaty też nie podlegają ZUS).

16. Czy inwestowanie przez IKE/IKZE jest bezpieczne?
Bezpieczeństwo prawne – tak, bo to Twoja własność, pod nadzorem KNF. Bezpieczeństwo inwestycyjne – zależy od tego, w co zainwestujesz. Możesz trzymać środki na rachunku maklerskim w gotówce – gwarantowane do 3k EUR w razie upadłości domu maklerskiego, ale inflacja je zje. Możesz kupić obligacje rządowe – one są bezpieczne (gwarancja SP). Możesz kupić akcje – ryzyko rynkowe (kurs może spaść do zera w skrajnym razie). Czyli tak samo jak poza IKE – IKE nie zapewnia żadnej ochrony kapitału (to nie lokata, to konto). Są IKE bankowe (lokaty IKE w bankach – niestety chyba obecnie nie ma oferty żadnej, kiedyś były lokaty IKE). Takie lokaty byłyby objęte BFG jak zwykłe do 100k EUR. Ogólnie – dobierz ryzyko inwestycji do swojej sytuacji.

17. Czy w IKE/IKZE mogę robić krótkoterminowy trading (np. spekulować, day-trading)?
Możesz, nikt Ci nie zabroni często handlować. Ale nie skorzystasz w pełni z tarczy podatkowej, bo i tak na bieżąco nie płacisz podatku, dopiero finalnie – czyli daytrader nie ma co roku Belki do płacenia, to plus. Ale w zamian IKE ma limit wpłat i kapitał tam musi pozostać do 60/65 by uniknąć podatku. Więc jeśli planujesz intensywnie handlować i wypłacać zyski co chwilę – IKE się do tego nie nadaje (bo każda wypłata zamyka konto). Lepiej zwykły rachunek maklerski – zapłacisz Belkę od każdej realizacji zysku. IKE raczej do tradingu w ramach portfela długoterminowego – można robić rebalans, taktyczne przesunięcia bez obaw o podatek. Ale uprawianie scalpingu – niby tak, ale co Ci z tego jak i tak nie wypłacisz do 60 lat? Więc raczej nie.

18. Co jeśli w danym roku wpłacę mniej niż limit? Czy mogę to jakoś nadrobić w kolejnych latach?
Nie, niewykorzystane limity przepadają. Każdy rok to osobny limit. Dlatego staraj się co roku coś wpłacać – nawet jak nie max, to ile możesz. Systematyczność jest ważniejsza niż jednorazowe strzały. Jak nie wykorzystałeś – trudno, przyszły rok masz nowy limit, ale stary już nie wróci.

19. Czy wypłacając IKE/IKZE muszę coś zgłaszać do urzędu skarbowego?
Przy wypłacie emerytalnej: IKE – nie, bo nie ma podatku i US nie potrzebuje info (instytucja ewentualnie informacyjnie może przekazać listę wypłat zwolnionych). IKZE – instytucja pobiera 10% ryczałtowo i przesyła do US, a Tobie PIT-14 (informacyjny). Ty nic już nie robisz w PIT rocznym – ten podatek jest finalny i załatwiony. Przy wypłacie przed czasem: IKE – instytucja pobiera Belkę i przekazuje do US (Ty nic nie robisz). IKZE – instytucja powinna wysłać Ci PIT-14, a Ty musisz doliczyć kwotę wypłaty do dochodu w PIT rocznym (w poz. inne źródła). Np. wypłaciłeś 50k przed 65 r.ż., dodajesz 50k do swoich innych dochodów i opodatkowujesz normalnie.

20. Co z ulgą na internet, ulgą termomodernizacyjną – czy IKZE koliduje?
Nie, IKZE to odliczenie od dochodu tak jak termomodernizacja czy internet (internet bodaj limit 760 zł, termo do 53k). Możesz korzystać z kilku odliczeń naraz, o ile masz dochód. Kolejność nie ma znaczenia (po prostu suma odliczeń się odejmuje). Jak sumarycznie odliczenia przewyższą dochód – to tak jak mówiliśmy, nadwyżka przepada. Lepiej nie przekraczać (np. jak masz mało dochodu to nie łap się za duże ulgi jednocześnie). IKZE dość duże, termomodernizacja też, jak ktoś ma mały dochód to musi wybrać co skorzysta.

Metodologia

Metodologia obliczeń i symulacji:

• Źródła danych rynkowych: Wykorzystaliśmy historyczne dane dzienne i miesięczne indeksów oraz kursów walut:
  • Indeks S&P 500 – dane dzienne indeksu S&P500 Total Return (uwzględniającego dywidendy) od 1988 do 2023, ze źródeł Bloomberg (przez serwis officialdata.org) . Dodatkowo potwierdzenie stóp zwrotu z innych źródeł (Macrotrends). Do przeliczeń na PLN użyto kursów średnich NBP USD/PLN (źródło: stooq, dane dzienne).
  • Indeks Nasdaq-100 – dane dzienne indeksu Nasdaq-100 Price (NASDAQ:NDX) i szacowane dywidendy reinwestowane (dividend yield ~1%) – na tej podstawie aproksymacja Nasdaq-100 TR. Kursy USD/PLN jw.
  • Indeks WIG (szeroki) – dane miesięczne indeksu WIG (który jest indeksem dochodowym – total return) od 1991 do 2023 (źródło: bossa.pl, stooq). Uzupełnione o indeks WIG-20 TR dla nowszych lat porównawczo. WIG jest w PLN, więc bez konwersji walut.
  • Indeks Global Aggregate Bonds – wykorzystano indeks Bloomberg Global Aggregate (USD hedged) od 1990 do 2023 (źródło: Barclays Live; zastępczo iShares AGG ETF i historyczne stopy). Ze względu na ograniczony dostęp do danych hedgowanych, posłużono się wynikami iShares Core Global Aggregate Bond (AGGH) EUR Hedged – wykazał ok. 3.3% rocznie 2004-2023. Przyjęto podobną ścieżkę w USD hedged i przeliczono na PLN.
  • Kursy walut (USD/PLN, EUR/PLN) – z tabeli A NBP średnie kursy miesięczne. Dla lat 90. brakujące dane USDPLN pozyskane z archiwum NBP (1993 start).
• Model portfela z wpłatami: Dla każdej symulacji napisaliśmy program (Python), który iteracyjnie zwiększa kapitał o stopę zwrotu danego miesiąca i dodaje wpłaty na początku roku. Podatek Belki na rach. zwykłym naliczaliśmy przy każdej transakcji rebalansującej (zakładając sprzedaż z zyskiem proporcjonalnie) oraz na końcu od całego niezrealizowanego zysku. Dla uproszczenia założyliśmy brak strat do rozliczenia (co nieco zawyża podatek, więc wynik rachunku zwykłego jest troszkę gorszy niż mógłby być – konserwatywnie). Dla IKZE – dodaliśmy co roku ekstra wkład = zwrot podatku (wariant reinwestycji) obliczony od wpłaty × stawka (12/19/32%). Na koniec IKZE potrąciliśmy 10% od całości wartości (w scen. reinwestowania – również od reinwestowanych zwrotów).
• Opłaty i koszty w symulacjach: Założono TER odjęty od stóp zwrotu rocznych (np. S&P500 TR łącznie 10,7% brutto – 0,07% TER = 10,63% przyjęto). Prowizji maklerskich nie uwzględniono wprost (zakładamy kupno raz w roku, prowizja 0,3% – efekt minimalny <0,05% rocznie). Koszty przewalutowania: 0,2% wartości przy każdej wpłacie i rebalansie wymagającym FX (znikomy wpływ).
• Inflacja: Wszystkie kwoty podawaliśmy nominalnie (zgodnie z odrębnymi latami). Inflacja od 1993 do 2023 zsumowała ok. 322% (1 zł w 1993 = ~4,23 zł w 2023). Można przeliczać, ale celem było pokazanie nominalnego wzrostu kapitału. Realnie, np. 6,1 mln zł z S&P500 w 2023 ma siłę nabywczą ~1,45 mln zł z 1993 (w PLN z 1993) – czyli ~14,5x realnie względem sumy wpłat 624k, co daje realny CAGR ~7,9% (vs 10,4% nominalnie).
• Ryzyko (volatility, drawdown): Wyliczone na podstawie miesięcznych stóp zwrotu portfela. Volatility roczna – odchylenie std z miesięcznych × √12. Max drawdown – najgłębszy spadek od szczytu do dołka (ex post). Czas do odrobienia – licząc od dołka do momentu, gdy wartość znów osiągnęła poprzedni szczyt sprzed spadku.

Źródła informacji prawno-podatkowych:

• Ustawa z 20.04.2004 o IKE i IKZE (Dz.U. 2004 nr 116 poz 1205) – art. 7 (limity), art. 26 (zwolnienia podat.), art. 30 (IKZE).
• Obwieszczenia MRiPS ws. wysokości wpłat (Monitor Polski rokrocznie, np. M.P. 2024 poz. 1055 dla 2025 isap.sejm.gov.pl).
• Ustawa PIT (art. 26 ust.1 pkt 2b – odliczenie IKZE; art. 30 ust.1 pkt 14 – ryczałt 10%; art. 21 ust.1 pkt 58 i 58a – zwolnienia wypłat IKE, PPE).
• Broszura informacyjna Ministerstwa Finansów “Ulga IKZE” (podatki.gov.pl) oraz sekcja Q&A tamże.
• Interpretacje podatkowe dot. IKZE a ryczałt (np. Dyrektor KIS IPPB1/4511-1204/15-2/KS potwierdzająca odliczenie IKZE od przychodu ryczałtowca).
• Regulaminy instytucji (np. PKO TFI, NN Investment) – w zakresie dziedziczenia i transferów.
• Serwis inwestor.gov.pl (KNF) – materiały edukacyjne dot. IKE/IKZE i PPK.
• Strona PFR portalmojeppk.pl – informacje o PPK i wypłatach po 60 r.ż.
• Analizy.pl – artykuł o limitach IKE/IKZE analizy.pl .
• Podatnik.info – poradnik o limitach 2025 analizy.pl.
• “Podatki Programisty” blog (Monika Salawa) – odliczenie IKZE szczególnie dla liniowców i ryczałtu .
• Ulotka PKO TFI nt. dziedziczenia (2023) – potwierdza brak podatku spadkowego i mechanizm wypłaty.
• Forumprawne.org – wątki użytkowników dot. IKE/IKZE a komornik (konsensus: nie podlega zajęciu do momentu wypłaty, bo wierzytelność przyszła).

---

Źródła wykorzystane w artykule:

1. Ustawa z 20.04.2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (Dz.U. 2004 nr 116 poz. 1205) – podstawa prawna IKE/IKZE, warunki zwolnień podatkowych.
2. Obwieszczenie MRiPS z 4.12.2024 r. w sprawie wysokości kwoty wpłat na IKZE w roku 2025 (M.P. 2024 poz. 1055) – limit IKZE 2025: 15 611,40 zł dla prowadzących działalność, 10 407,60 zł dla pozostałych gov.pl isap.sejm.gov.pl.
3. Obwieszczenie MRiPS z 1.12.2024 r. w sprawie wysokości kwoty wpłat na IKE w roku 2025 – limit IKE 2025: 26 019 zł gov.pl .
4. Analizy.pl – artykuł “Limity wpłat na IKE, IKZE i PPE” (2025) – tabela limitów 2019–2025, zasady wyliczania 1,2x/1,8x analizy.pl .
5. Podatki.gov.pl – oficjalny portal Ministerstwa Finansów, sekcja Ulgi – IKZE – zasady odliczania IKZE, wzmianka o braku możliwości odliczenia nie wykorzystanej kwoty w kolejnych latach .
6. Blog “Podatki programisty” (M. Salawa) – “Odliczenie IKZE w zeznaniu rocznym” (2022) – FAQ: IKZE a forma opodatkowania; można odliczać przy skali, liniówce i ryczałcie; przykład oszczędności 19% .
7. Uniqa.pl – artykuł “IKE i IKZE: Jak rozliczyć wypłatę w PIT?” (2023) – wyjaśnienie, że wypłata z IKZE przed czasem to dochód do PIT-36/37, wypłata z IKE – podatek Belki pobierany przez instytucję podatkiprogramisty.pl pkopte.pl.
8. Bankier.pl – “WIG na historycznym maksimum. WIG20 powyżej 3000 pkt.” (24.10.2023) – informacja o rekordzie WIG: 112 002,76 pkt 21.08.2023 r. .
9. Stooq.pl – baza danych historycznych GPW – dzienny arkusz notowań WIG z lat 1991-2025, użyty do symulacji portfela polskiego stooq.com stooq.com.
10. Officialdata.org – “S&P 500: USD100 in 1993 → USD2,697.76 in 2025” – kalkulator inflacji i zwrotów S&P500 TR – wskazuje 10,64% rocznie 1993-2025 .
11. Investing.com – notowania ETF EQQQ, CSPX etc. – weryfikacja TER i danych funduszy (in line z KID).
12. iShares by BlackRock – KID funduszu iShares Core S&P500 UCITS ETF (IE00B5BMR087) – TER 0,07%, domicyl Irlandia, AUM ~137 mld USD .
13. JustETF.com – profile ETF-ów (CSPX, SXR8, AGGH, etc.) – dane: TER, polityka dywidend, replikacja, fund size, wolatylność .
14. Betaetf.pl – strona Beta ETF (AgioFunds) – karty funduszy Beta WIG20TR, mWIG40TR, TBSP – podane TER: 0,62%, 0,94%, 0,56% .
15. PFR portal PPK – informacje o wypłacie po 60 r.ż. – 75% w ratach min. 10 lat, 25% jednorazowo, brak PIT.
16. KNF, opracowanie “Indywidualne Konto Emerytalne – czy warto?” (knf.gov.pl) – zalety IKE, kwestie dziedziczenia, ochrona przed egzekucją.